آیت الله العظمی بروجردی و حفظ حوزه علمیه

 

 

 

آیت الله خزعلی می گوید: آیت الله العظمی بروجردی در سال­های 1364 یا 1365ق که قدم به قم نهاد حوزه­ی علمیه چون نوپا بود بسیار مواظب بود تا حرکت تند سیاسی صورت نگیرد آیت الله حائری هم چنین روحیه­ای داشت.

اما ایشان اقدامات و حرکات آقای بافقی را در باطن قبول داشت ایشان می­گفت: حرکات آقای بافقی کاملاً درست است ولی اگر در ظاهر آن را تقویت و تایید کنیم حوزه بر باد خواهد رفت برای ما [یعنی آیت الله حائری و امثال ایشان] آن چه  مهم می­باشد حوزه است آیت الله العظمی بروجردی هم همین گونه بود ایشان به حوزه و طلبه­ها روح تحقیق بخشید و آن را از حوادث دور نگه داشت و کتب قدما را در اختیار محققین گذاشت.

آیت الله العظمی بروجردی بر این باور بود که اگر حوزه قوی و مستحکم گردد می­توان بر ضد ظلم نعره زد ایشان مجتهدین والایی پرورش داد من چهار سال پس از آمدن معظم له، به قم آمدم بنابراین در شمار اولین کسانی نبودم که از ایشان بهره بردند آقایان صافی نخستین شاگردان ایشان بودند شاید بتوان گفت هفتصد، هشتصد نفر در محضر آیت الله بروجردی به درجه­ی اجتهاد رسیدند بعضی از آن­ها به مناطق و شهرهای دور دست رفتند و خود دست به ایجاد حوزه­های علمیه زدند در اینجا پیشنهاد می­کنم تحقیق دقیق و علمی صورت گیرد تا شاگردان و عقبه­ی علمی آیت الله بروجردی مشخص و معین گردد و نیز معلوم گردد که شاگردان مبرز آن جناب به کجا رسیده و چه خدمات علمی انجام داده­اند.

دقیقاً مشخص نیست که قبل از ورود آیت الله بروجردی به قم چه تعداد طلبه در آن جا حضور داشتند. البته شاید از روی دفتر شهریه­ها بتوان تعداد آن­ها را معلوم کرد. ولی اطمینان دارم تعداد آن­ها چشم گیر نبوده است. اما در نتیجه­ی اقدامات و اصلاحات آیت الله العظمی بروجردی حوزه­ی علمیه­ی قم از طلبه موج می­زد هم زمان با تشکیل کلاس­های آیت الله بروجردی استادان دیگری نیز به تدریس می­پرداختند که از جمله می­توان به امام(ره)، آیت الله حجت، آیت الله داماد، آیت الله محمد تقی خوانساری و چند تن دیگر اشاره کرد بسیاری از شاگردان آقای داماد از شاگردان و مریدان آِیت الله بروجردی در سمت­های حساس دولتی و برخی دیگر در حوزه بسیار تأثیر گذارند.

برخی خیال می­کنند روح مقاومت و مبارزه در آیت الله العظمی بروجردی ضعیف بود. البته این جانب در سطور پیشین، سیاست ایشان را در برابر دستگاه پهلوی توضیح دادم. آیت الله العظمی بروجردی مهم­ترین وظیفه­ی زندگی خود را حفظ حوزه می­دانست؛ گذشت زمان نشان داد تمام سخنان و اقدامات ایشان در این باره درست بوده است وی می­گفت با بودن آب فراوان است که ماهی بزرگ پرورش می­یابد، و آب خرد ماهی کوچک پرورش می­دهد. قم در زمان مرجعیت آیت الله بروجردی متکفل تربیت روحانیون بزرگ گردید. از زمانی که حوزه­های علمیه­ی قم روی به گسترش نهاد، غروب حوزه­ی نجف شروع شد.

اجازه ملاقات­هایی که آیت الله بروجردی به سران کشور می­داد صرفاً برای حفظ حوزه بود، ایشان هر گاه تشخیص می­داد که این ملاقات­ها به نفع اسلام و حوزه نیست و ممکن است دربار، از آن سوء استفاده کند. اجازه­ی تشرف آن­ها را نمی­داد خاطره­ای در این باره دارم که لازم است به آن اشاره کنم روزی فهمیدیم شاه می­خواهد برای زیارت حضرت معصومه(س) به قم بیاید و پس از پایان درس آیت الله بروجردی در حرم با ایشان ملاقات کند. آیت الله العظمی بروجردی احساس کرد که این ملاقات به نفع شاه تمام خواهد شد، بنابراین عکس العمل بسیار جالبی از خود نشان داد. ایشان از قم خارج شد. شاگردان ایشان [من نیز در میان آن­ها بودم] چند ساعت منتظر ماندند، اما خبری نشد، شاه از این رفتار آزرده شد و فوراً قم را ترک کرد. این واقعه در 1339 رخ داد. از آن تاریخ تا فوت آیت الله العظمی بروجردی  دیگر هیچ ملاقاتی با درباریان و شخص شاه رخ نداد، آیت الله بروجردی تشخیص داد که حوزه به قدر کافی قوی شده است و دیگر احتیاجی به در پیش گرفتن احتیاط نسبت به حکومت از سوی حوزه و علما نیست.

………………………………………….

1- كرمی پور ،حمید،خاطرات آیت الله ابوالقاسم خزعلی،انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامی،ص54.