آیت الله میرزا ابوالمعالی کلباسی نیز از استادان آیت الله بروجردی ، در اصفهان بوده است . نویسنده از بعضی از بزرگان شاگردان پیشین آیت الله بروجردی می شنیدم که می گفتند آن مرحوم از این استادش تعریف زیادی می کرد .
استاد فقید علامه تهرانی در « اعلام الشیعه » از وی بدین گونه نام می برد و یاد می کند : « میرزا ابوالمعالی کلباسی اصفهاني فرزند شیخ ابراهیم کلباسی اصفهانی دانشمندی بزرگوار و مجتهدی بزرگ و مصنفی خبیر بوده است . او در ماه شعبان 1247 در اصفهان متولد شد ، و در آن جا نزد سید محمد بن عبد الصمد شهشهائی و سید حسن مدرس اصفهانی و دیگران تحصیل کرد تا به مقام والایی رسید . از نشانه های فضل و اجتهاد او رسائل پانزده گانه او درعلم اصول فقه است که همگی هم چاپ شده است.
مرحوم کلباسی غیر از آنها تصانیفی بسیار دارد ، از جمله رساله ای در استخارات است که در اول قرآني رحلی در سال 1316 هـ چاپ شده است . و دیگر کتابی بزرگ به نام « البشارات » در اصول فقه است . نیز تصانیف بسیاری در تراجم جمعی از راویان دارد ، مانند محمد بن ابی عبد الله که در آغاز بعضی از اساتید کافی هست ، و علی بن محمد ، و محمد بن حسن که نیز در بعضی از اسانید آغازین کافی هستند ، و محمد بن زیاد ، و محمد بن شریح ، و جماد بن عثمان ، و محمد بن فضل ، و محمد بن سنان ، و علی بن حکم ، و ابوبکر حضرمی ، و محمد بن قیس ، و علی بن سندی ، و حفصبن غیاث ، و سلیمان ابن داود ، و قاسم بن محمد .
آن مرحوم در شرح حال هر کدام از اینان رساله جداگانه ای نوشته است . همچنین درباره نجاشی ،و محقق ( آقا حسین ) خوانساری و اصحاب اجماع رسائل مستقلی نوشته است . بسیاری از این رسائل را ما در ج 4 « الذریعه » به عنوان شرح حال آنان نام برده ایم .
میرزا ابوالمعالی رسائل بسیاری هم در مسائل فقهی دارد ، از جمله رساله ای در نيت و رساله دیگری در وجوب طهارت ، و رساله سومی درباره نمازگزاردن در پارچه ماهوت ، و رسائل دیگری راجع به نماز در حمام وقف ، و وارد شدن غبار و دود در دهان روزه دار ، و رساله راجع به قدر کفایت در حج ، و رساله در حج ، و عبادت استیجاری ، و شرط ضمن عقد ، و معاطات ، و اسراف ، و شنیدن صدای زنان ، و معالجه با مسکر ، و شرح مبحث وضوء از « کفایه » سبزواری ، و شرح خطبه شقشقیه ، و رساله درباره زیارت عاشورا ، و رساله درباره تربت حسینی که این هر دو چاپ شده است .
و رساله ای درباره سند صحیفه سجادیه ، و رساله در جبر و تفویض ، و رساله در شبهه استلزام ، و رساله در جهت تقییدیه و اجزاء در تفسیر ، و حواشی بر قرآن از سوره نساء تا سوره معارج ، و رساله مختصری در علم حساب ، و نقد مشیخه « من لایحضره الفقیه » و رساله در تزکیه روات ، این دو با هم در یک جلد بزرگ چاپ شده است ، و رساله ای در معنی لفظ « ثقة» که در بین علمای رجال متداول است .
میرزا ابوالمعالی کلباسی در روز چهارشنبه ( 27 – ص 1315 ) وفات یافت . فرزند او میرزا ابوالهدی کتابی به نام « البدر التمام » در شرح حال پدر بزرگوارش تألیف کرده است » . (1)
مرحوم میرزا ابوالمعالی کوچک ترین فرزندان دانشمند فقیه نامی حاجی محمد ابراهیم کلباسی متوفی در سال 1261 است . شرح حال مفصل او را ما در « شرح زندگانی استاد کل وحید بهبهانی » بعنوان شاگرد وحید آورده ایم . میرزا ابوالمعالی پدر عالم جلیل میرزا ابوالهدی کلباسی متوفای سال 1356 صاحب کتاب « سماء المقال » در علم رجال است که چاپ شده ، و کتاب « البدر التمام » شرح حال پدرش میرزا ابوالمعالی و کتب علمی دیگری است .
مرحوم میرزا محمد علی مدرس تبریزی از وی به اختصار بدین گونه نام می برد : « ابوالمعالی کرباسی فرزند حاج محمد ابراهیم سابق الذکر ، از فحول علمای امامیه اوائل قرن حاضر ( چهاردهم هجری ) و عالمی است فاضل متبحر و دقیق الفکر کثیر التتبع و محتاط و متقی ، فقیه اصولی و تألیفات متنوعه بسیار دارد که حاکی از مراتب سامیه علمیه وی می باشد ، سپس13 کتاب او را نام می برد ، و اشاره به کتب دیگر او می کند » . (2)
مرحوم ملا عبد الکریم جزی در « تذکرة القبور » که در آن به مناسبت مقابر علمای مدفون در اصفهان ، به اختصار شرح احوال آنها را هم آورده است ، از جمله درباره پدر میرزا ابوالمعالی می نویسد : « و پدر مرحوم حاجی کرباسی ، حاجی محمد حسن کرباسی بوده که اول امر در محله حوض کرباس هرات که محله کرباس هم می گفته اند متوطن بوده ، و به این جهت به کرباسی معروف شده ، و بعد در کاخ که از توابع خراسان است آمده ، و بعد آمده به اصفهان ، حاجی در اصفهان متولد شده »(3).
چنان که دیدیم لقب حاجی و دودمانش « کرباسی » بوده است ، حال چرا به « کلباسی » شهرت یافته اند ، در این فرصت بر نویسنده معلوم نیست .
نیز مرحوم جزی از میرزا ابوالمعالی هم به مناسبت ذکر تکیه محل دفن او در اصفهان می نویسد : « مرحوم میرزا ابوالمعالی که اصغر اولاد مرحوم کلباسی اعلی الله مقامه بود ، و مراتب زهد و تقوی و اخلاق کامله و گوشه نشینی و کثرت اشتغال به فکر در علوم و نوشتن کتب علمیه بیش از آن است که در این مختصر گنجد . مجلس آن مرحوم مصداق حدیث حواریین و عیسی ( ع ) – بود – که عرض کردند : ما با که مجالست کنیم ؟ فرمود : « من یذکرکم الله رؤیته و یزیدکم فی العلم منطقه و یرغبکم فی الاخره عمله » . یعنی کسی که دیدار او شما را یاد خدا اندازد و گفتار او در علم شما افزاید و کردار او شما را راغب و مایل به آخرت نماید .
حالات آن مرحوم به همین وصفها بود . صحبت موعظه و علم و دقایق و اخلاق و اخلاص را ملاحظه می فرمودند و قدری از حالات خود را در آخر « بشارات » و رساله « زیارت عاشورا » و غیرها نوشته اند » .(4) از انبوه تألیفات این عالم جلیل کتابهای دیگری است که ما به نقل از نوشته مرحوم جزی نام می بریم : حجیت ظن مطلق ، رساله دیگری در حجیت ظن ، رساله شک در جزئیه و شرطیه ، رساله در متباینین ، رساله در فرق ما بین شک در تکلیف و مکلف به ، رساله در بقاء موضوع در استصحاب ، رساله در تعارض استصحابین ، رساله در تعارض استصحاب و اصل صحت عقد ، رساله تعارض استصحاب و ید ، رساله در بقاء بر تقلید – میت ….
رساله در این که اصل در استعمال حقیقت است یا اعم از حقیقت و مجاز ، رساله در دلالت نهی برفساد ، رساله نقد طریق که بنیاد جدید مخترعی است ، فوائد رجالیه ، رساله در وجوب نفسی و غیری ، رساله در تحقیق حال ابن غضائری ، رساله در احوال شیخ بهائی ، رساله در روایات ابن ابی عمیر ، رساله در غساله ناتمام ، رساله در عصیر عنبی ، ناتمام . رساله شبهه حمادیه ، رساله شبهه مشکوک فیه بر غالب ، رساله در اشعار عربی ، رساله فارسی در احوال انسان .
……………………………………………………………………………….
1- نقباء البشر ، ج 1 ، ص 79 .
2- ريحانة الادب ، ج 5 ، ص 175 .
3- تذکرة القبور ، چاپ دوم ، ص 156.
4- مآخذ سابق ، ص 40 .
منبع: دوانی، علی، مفاخر اسلام، ج 12، ص131.