استفتاء علماء راجع به تشكیل مجلس موسسان و کسب تکلیف در خصوص آینده کشور و مسائل دینی و ملی و اجتماعی و کسب تکلیف شرعی از محضر آیت الله العظمی بروجردی.
بسم الله الرحمن الرحیم
استفتاء علماء در مورد مجلس مؤسسان و جوابیه آیت الله العظمی بروجردی(ره)
محضر مقدس حضرت مستطاب آیت الله العظمی آقای حاجی آقا حسین طباطبایی بروجردی متع الله المسلمین بطول بقائه
چون منتشر است كه راجع به تشكیل مجلس موسسان بین حضرت مستطاب عالی و بعض اولیاء امور مذاكراتی شده و بالنتیجه با تشكیل مجلس موسسان موافقت فرموده اید نظر به این كه تشكیل مجلس موسسان موثر در مقدرات آینده كشور و مصالح دینی و ملی و اجتماعی است بعلاوه حدود اختیارات نمایندگان و نتایجی كه ممكن است این اقدام داشته باشد معلوم نیست مستدعی است حقیقت این انتشار را برای روشن شدن تكلیف شرعی اعلام فرمایید .
22 جمادی الاولی 1268
روح الله خرم آبادی / مرتضی حائری / سید محمد یزدی / روح الله موسوی ( خمینی )/ محمد رضا موسوی گلپایگانی
عکس مرتبط :
——————————————————————————
جوابیه آیت الله العظمی بروجردی(ره)
اولا از علماء اعلام انتظار می رود در موقعی كه این قسم انتشارات مخالف واقع می شوند خودشان دفاع كنند البته علاقه مندی حقیر به حفظ دیانت و مصالح مملكت بر همه مشهود است نهایت مقتضی نیست كه هر اقدامی گوشزد عامه نشود .
ثانیا موقعی كه فرمان همایونی صادر شد برای اینكه مبادا تغییراتی در موارد مربوطه به امور دینیه داده شود به وسیله اشخاص به اعلی حضرت همایونی تذكراتی مكررا دادم به آن كه اخیرا جناب آقای وزیر كشور و آقای رفیع از طرف اعلی حضرت ابلاغ نمودند كه نه تنها در مواد مربوطه به دیانت تصرفی نخواهد شد بلكه در تحكیم و تشیید آن اهتمام خواهد شد مع ذلك در تمام مجالس كه در اطراف این قضیه مذاكره می شده كه در بعض آن مجالس عده ای از علماء اعلام حضور داشتند كلمه ای كه دلالت یا اشعار به موافقت در این موضوع داشته باشد از حقیر صادر نشده چگونه ممكن است در چنین امر مهمی اظهار نظر نمایم با آن كه اطراف آن روشن نیست .
حسین الطباطبایی بروجردی
عکس مرتبط :
خانه ملت در عصر دیکتاتوری (مجلس مؤسسان)
در اصطلاح سیاسی مجلس مؤسسان (constituent assembly) به مجمعی از نمایندگان ملت گفته می شود که با انتخابات عمومی تشکیل و مأمور تهیه قانون اساسی و یا تغییر بعضی از اصول آن می شود.
تاریخچه مجلس مؤسسان در ایران:
نخستین مجلس مؤسسان در ایران در سال 1304 ه.ش جهت تغییر اصول 36 و 37 و 38 متمم قانون اساسی وقت تشکیل شد. این اصول که در ارتباط با سلطنت قاجاریه بود و سلطنت را الی الابد، در آن خاندان قرار می داد، توسط مجلس مذکور عوض شد و سلطنت را در خاندان رضاخان موروثی گرداند1 عامل اصلی شکل گیری این مجلس مؤسسان در واقع حزب تجدد بود که در انتخابات مجلس پنجم به کمک نظامیان و رضاخان اکثریت مجلس را به دست آورده بود 2.
دومین مجلس مؤسسان در سال 1318 ه.ش برای هموار شدن موضوع ازدواج ولیعهد وقت (محمد رضا پهلوی) با فوزیه خواهر ملک فاروق پادشاه مصر و تابعیت غیر ایرانی ولیعهد آینده، بود که براساس آن مجلس مؤسسان تصویب کرد پادشاه می تواند تابعیت ایرانی الاصل بودن به اتباع بیگانه اعطاء کند و لذا به سادگی هر بیگانه ای می توانست به فرمان شاه ایرانی الاصل تلقی شود.
مجلس مؤسسان بعدی در سال 1328 ه.ش برای تغییر اصولی از قانون اساسی در جهت تقویت سلطنت و تضعیف حقوق ملت، مطرح گردید و توانست علاوه بر این هدف، یک اصل در خصوص نحوه تجدید نظر در قانون اساسی به آن ملحق نماید. به علاوه مقرر گردید که چندین اصل از قانون اساسی (اصول 4 و 5 و 6 و 7 و 8 و 49 متمم) به وسیله مجلس واحد مرکب از مجلس سنا و شورا مورد تجدید نظر قرار گیرد که در 1336 با چند سال تأخیر انجام گرفت.
آخرین مجلس مؤسسان در ارتباط با اصلاح قانون اساسی رژیم سلطنت در شهریور 1346 مقارن جشن های تاج گذاری معروف، تشکیل گردید ولیعهد هنوز به سن قانونی سلطنت نرسیده بود و شاه از آن بیم داشت که بین مرگ او و سلطنت ولیعهد فاصله ای بیافتد و به فکر افتاده بود که با نیابت سلطنت مادر ولیعهد، این فاصله را پر نماید و هم وی صاحب عنوانی در قانون اساسی باشد و به هنگام تاج گذاری شاه او هم تاجی بر سر گذارد از این جهت باز هم به سراغ تشکیل مجلس مؤسسان افتادند و اصول 38 و 41 و 42 متمم قانون اساسی را تغییر دادند و مادر ولیعهد عنوان نایب السلطنه را پیدا کرد 3.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران جهت تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی از اصطلاح «مجلس خبرگان قانون اساسی» به جای مجلس مؤسسان استفاده شد و اعضای این مجلس که متخصص و کارشناس در مسائل اسلامی یا حقوقی بودند در تاریخ 12 مرداد 1358 توسط انتخابات عمومی برگزیده شدند و در سال 1368 نیز برای تجدید نظر در برخی از اصول قانون اساسی جهت برطرف نمودن پاره ای از نواقص و مشکلاتی که در برخی اصول وجود داشت و در طی سال های پس از انقلاب تجربه شده بود با دستور حضرت امام مسأله بازنگری مطرح و اعضای مجلس بازنگری در قانون اساسی توسط رأی مستقیم مردم برگزیده شدند4
…………………………………………………
1-ر.ک: حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران، دکتر سید جلال الدین مدنی، تهران، نشر همراه، 1370، ص 36.
2-ر.ک: انقلاب اسلامی و چگونگی رخداد آن، جمعی از مؤلفان، نشر معارف قم، 1380، ص 53.
3- حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران، دکتر سید جلال الدین مدنی، تهران، نشر همراه، 1370، ص 37.
4- مقایسه مسأله بازنگری در دو قانون اساسی مشروطیت و جمهوری اسلامی ایران، محسن خلیلی، فصلنامه متین، ش 5.