تقریرات درس مرحوم آیه الله العظمی بروجردی ، رحمه الله علیه ، درمباحث اصولیه در بروجرد
تالیف : مرحوم آیه الله علامه شیخ بهاءالدین حجتی بروجردی (ره)
این کتاب ، شرحی جامع و جالب ، بر کتاب کفایه الاصول استاد المتاخرین و فخرالمحققین ، مرحوم آیه الله العظمی الشیخ محمدکاظم الخراسانی ،اعلی الله مقامه الشریف ،است ، که شامل مباحث الفاظ،امور عقلیه واصول عملیه می باشد.
مرحوم آیه الله بروجردی ، درایام اقامتشان در بروجرد، نزدیک به چهار دوره اصول ، بحث کرده اند. یکی ازافاضل واجلا و تلامذه ایشان ، در این ایام ، مرحوم آیه الله حجتی بروجردی است که در همه مباحث اصولی و فقهی آیه الله بروجردی شرکت داشته و مورد توجه و عنایت خاص ایشان بوده است .
آیه الله سلطانی طباطبائی ، نقل می کردند:
[ ایشان بسیار مورد توجه و عنایت مرحوم آیه الله بروجردی بود. وی از جمله کسانی بود که در جلسه تنظیم حاشیه ایشان بر عروه الوثقی ، شرکت داشت و نظرات وایراداتش ، چه دراین جلسه و چه در مجلس درس ، مورد توجه قرار می گرفت].
ایشان ، منحصرا شاگرد مرحوم آیه الله بروجردی بوده است و طبعا، نحوه تفکراصولی خود را ازایشان اخذ کرده است .این معنی ، در مقرر بسیار دارای اهمیت است .
مولف محترم این کتاب ،از معدود کسانی است که از مرحوم آیه الله بروجردی اجازه اجتهاد دریافت داشته است .
استاد بزرگوار، مرحوم آقای مطهری ، رضوان الله علیه ، می فرمودند:
[ما به اتفاق بعضی از فضلای قم ، درایام تابستان و تعطیلی حوزه قم ، به منظوراستفاده از محضر مرحوم آیه الله بروجردی ، به بروجرد می رفتیم واین برنامه را تا چند سال ،ادامه دادیم . در طی این مدت ، در همه درسهای ایشان واز جمله در درس معالم ، که برای فرزندشان ، مرحوم حجه الاسلام والمسلمین حاج سیدمحمدحسن طباطبائی ، می گفتند، و بسیار هم پرمغز و پرمحتوی بود، شرکت می کردیم . در مباحثات اصولی ، بسیاراتفاق می افتاد که : محتاج می شدیم از مبانی مرحوم آیه الله بروجردی مطلع شویم . دراین هنگام ، تنها راه ، مراجعه به خودایشان بود که طبعا، در همه اوقات ، میسر نمی شد. روزی ازایشان پرسیدم : در میان شاگردان شما، چه کسی دارای احاطه بیشتر، به مبانی اصولی و آراء فقهی شماست ؟ایشان ، مرحوم حاج شیخ بهاءالدین حجتی را معرفی کردند.
مرحوم آقای مطهری می فرمودند:
[آقای حجتی ، در آن زمان ، مشغول تدوین حاشیه ای بر کتاب کفایه بود و آراء و نظرات مرحوم آقای بروجردی را در آن منعکس می کرد].
مرحوم مطهری ،ازاین حاشیه می پرسیدند واظهار می داشتند:
اهمیت این کتاب ازاین جهت است که :از مرحوم آیه الله بروجردی ، نوشته ای دراصول در دست نیست و حاشیه کفایه ایشان نیز مفقود شده است و پس از مهاجرت به قم نیز، یک دوره اصول را به طور کامل ، بحث ننموده اند بلکه بحث اصول ایشان در قم ،ازابتدای موضوع علم اصول ، تا مقدمات برائت ، بیشترادامه پیدا نکرده است .اجلاء تلامذه ایشان که این مباحث را تقریر نموده اند، چنه مطبوع و چه غیرمطبوع ، محدود به همین حداست .از نوشته های شاگردان بروجردایشان نیز تاکنون چیزی جز همین حاشیه به دست نیامده است بنابراین ، در حال حاضر، مبانی وانظارایشان را در مباحث برائت ، اشتغال واستصحاب ، منحصر، در همین کتاب می توان یافت .البته لازم به تذکراست که :این کتاب ، تنها تقریر بحث ایشان به صورتی که امروز متداول است نیست بلکه شرحی است مستقل که در آن ،انظار و مبانی مرحوم آیه الله بروجردی ، به عنوان : سیدنا الاستاذ، با دقت ذکر شده واشکالات ایشان بر مرحوم صاحب کفایه و نیز جهات افتراق دو مبنی در موارداختلاف ، مورد بحث قرار گرفته است و درمواردی نیز، مولف محترم اشکالاتی براستاد بزرگوار خود، گرفته اند.
در مباحثی که انظار مرحوم آیه الله بروجردی با تصریح ذکر نشده است ، اشراب انظارایشان در مطلب (خصوصا در مباحث الفاظ و آن هم به قرینه تقریرات موجود) به خوبی مشهوداست . به هر حال ، شرح مذکور کتابی است مشتمل برانظاراصولی مرحوم آیه الله بروجردی و ملهم از تفکرات اصولی ایشان که دراکثر موارد و مباحث ،این انظار، با تصریح ، به عنوان : سیداستاد، ذکر شده است .
متاسفانه باب تعادل و تراجیح کتاب ، ناقص است و دراین باب ، نوشته دیگری از دیگر شاگردان بروجردایشان نیز، به دست نیامد.
این کتاب ، پس از جستجو وتلاش فراوان ، با همت فرزندایشان ، جناب حجه الاسلام آقای حاج شیخ علی محمد حجتی ، دراختیار قرار گرفته و به وسیله یکی از شاگردان گرانقدر مولف بزرگوار، جناب حجه الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ غلامرضا مولانا بروجردی ، تصحیح ، تنقیح و تحقیق شده است و با عنایات خداوندی ، به زودی ، به وسیله[ انتشارات انصاریان] در دسترس علاقه مندان قرار خواهند گرفت .
از مولف بزرگوار، نوشته هایی در فقه به دست آمده است که اکثرا تقریر درس مرحوم آیه الله بروجردی در کتب مختلفه فقه ، درایام اقامت ایشان در بروجرداست .این نوشته ها،اگر چه ،اکثرا، ناقص است ولی حقا قابل استفاده ارباب فضل و تحقیق می باشد.امیداست روزی ، موجبات طبع این رسالات نیز، فراهم شود.
…………………………………………………………………..
منبع: مجله حوزه،شماره 43-44، باپژوهشگران و محققان ص 307.