آیت الله واعظ زاده خراسانی می گوید:
در علم اصول ، كلیات بحثهای وی همان مبانی مرحوم استادش آخوند خراسانی صاحب كفایه بود، كه البته جابجا مبانی خاص به خود هم داشت. به طور كلی روش وی ساده و كوتاه كردن مطالب و اجتناب از مباحث زائد بود . ایشان ، می‌فرمود : «در اصفهان در آخر هفته نوشته‌های خود را از درس اساتید بررسی می‌كردم ، و مطالب زائد و خارج از بحث را جدا می‌كردم تا ببینم مباحث اصلی كدام است ، بعداً كه در نجف به دروس مرحوم آخوند خراسانی حاضر شدم دیدم روش ایشان هم احتراز از حشو و زوائد و الغاء تمهید مقدمات برای بحث ، چنانكه نزد متأخرین رواج دارد می‌باشد . آخوند ، اول هر بحث اصولی ، مسألـه اصلی را مطرح می‌نمود و درباره آن به تفصیل بحث می‌كرد» . بلی كتاب كفایة الاصول با اینكه خالی از مطالب جنبی و بخصوص برخی بحثهای فلسفی نیست ، در عین حال ، نسبت به كتابهای پیش از خود ، بسیار خلاصه و فشرده و عاری از حشو و زوائد است . و شاید به همین مناسبت «كفایة الاصول» نامیده شده است .
آیت‌الله بروجردی ، از مشكل گوئی و اصطلاح پردازی اجتناب می‌كرد و سعی داشت علم اصول ، به مبانی اصلی خود محدود شود ، آراء جدیدی هم در پاره‌ای از مباحث اصولی ایشان ، وجود داشت مثلاً :
1 ـ موضوع علم اصول ، كه بسیار در آن بحث كرده‌اند ، از نظر وی عبارت بود از «الحجة فی الفقه».
2 ـ شهرت معتبر را عبارت می‌دانست از شهرت فتوائی نزد قدما و اصحاب ائمه علیهم السلام .
3 ـ اجماع بر بطلان تصویب را اجماع در یك مسئلـه كلامی می‌دانست كه غیر از اجماع مصطلح فقهی است .
استاد ما در قم ، خارج كفایه را از آغاز تا اواخر باب اشتغال ظرف حدود 17 سال تدریس فرمود ، چند تن از فضلای درس ، تقریرات درس اصول وی را نوشته و چاپ كرده‌اند ، اما كسان دیگری هم این درس را می‌نوشتند ، این جانب مباحثی را كه در درس حضور داشتم نوشته‌ام .
روش او در درس اصول ، نقل و نقد همـه آرا نبود ، غالباً همان مطالب استادش را توضیح می‌داد و نظر خود را بر آن اضافه می‌كرد .
…………………………………………………….
واعظ زاده خراسانی،محمد ،زندگی آیت الله العظمی بروجردی ،چاپ1379 ،ص80.
شیوه اصولی آیت‌الله بروجردی
آیت الله بروجردی اشراف کم نظیری بر مسائل علم اصول داشت و به آن اهتمام می ورزید و بسیاری از مسائل آن را با دقت بررسی و مو شکافی کرده بود . در مفهوم “اجماع” مبنای خاصی اختیار کرده بود . در بحث “انسداد” بر خلاف فقهای مشهور که آن را دلیل بر حجیت مطلق ظن می دانند ، وی با بیان خاص آن را دلیل بر حجیت خبر واحد می دانست . همین بحث که موضوع علم اصول “حجت” است از ابتکارات ایشان به شمار می آید . با همه این تسلط و تبحری که ایشان به مسائل علم اصول داشت در مقام استنباط ، بیشتر به احادیث و ابحاث فقهی عنایت می کرد و خیلی کم به اصول عملیه تمسک می جست .1
به طور کلی امتیازات استنباطی آیت الله بروجردی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد :
1-جمع بندی روایات باب و حذف زواید آن .
2-توجه عمیق به سیر تاریخی موضوع و ریشه یابی آن .
3-اهتمام به اقوال قدما که از آن به عنوان “اصول متلقات” تعبیر می آورد .
4-توجه به مدارک این اقوال و بررسی در آن .2
…………………………………………………………
1- چشم و چراغ مرجعیت ، ص 128 ، اقتباس از مصاحبه آیت الله شیخ لطف الله صافی گلپایگانی .
2- زندگانی آیت الله بروجردی ، ص 154 ، به صورت اقتباس .
علم اصول
ایشان هیچ گاه به آن اندازه ای که علم فقه را می پروراندند ، به علم اصول بها ندادند؛ گر چه خود یک اصولی متبحر و چیره دست بودند؛ ولی با تسلطی که بر احادیث داشتند و دقتی که در استفاده از احادیث می کردند کمتر به اصول عملیه تمسک می جستند . وی در اصول ، صاحب مبنا بود و در مسائلی نظیر مفهوم ، ترتیب و … مبانی جدید داشت. مرحوم آقای بروجردی همان طور که با مسائل فقهی به طور تحقیقی برخورد می کرد ، به مسائل اصولی نیز محققانه نظر می کرد . به طور مثال در مسئله ی « طلب و اراده» بحث می کردند که از کجا و چگونه این مسئله وارد علم اصول شده است و مناسبت آن با این علم چیست و یا در بحث « دلیل انسداد» از نظر تاریخی این موضوع را ریشه یابی کرده بودند و آن را بر خلاف آنان که دلیل در حجیت ظن مطلق می دانند با تقریر و بیان خاص خود دلیل بر حجیت خبر واحد می دانستند و نظریه ای که می گوید حجت ، موضوع علم اصول است از ابتکارات آن بزرگوار است و دیگران این مطلب را از ایشان دارند. با توجه به همین ابتکارات و تحقیقات دقیق بود که مرحوم امام خمینی ، اصول ایشان را می نوشت و زمانی که علت نوشتن ایشان را می پرسیدند می فرمود :
«چون در اصول زحمت کشیده اند و مطالبی دارند که نمی خواهم ضایع بشود.»
از آنجا که بعد از گذشت نه سال درس اصول ایشان تعطیل شد هیچ یک از تقریراتی را که شاگردان ایشان از درس اصول مرحوم آقای بروجردی نوشته اند کامل نیست و تحقیقاً کامل ترین کتابی که حاوی نظرات اصولی ایشان باشد کتاب « شرح کفایةالاصول» تألیف مرحوم « آیت الله شیخ بهاء الدین حجتی بروجردی» است . ایشان از شاگردان آقای بروجردی در شهر بروجرد بودند و کتاب مذکور تقریرات درس اصول مرحوم آیت الله بروجردی در بروجرد است . مرحوم آیت الله بروجردی در شهرستان بروجرد چهار دوره خارج اصول را بیان فرمودند و زمانی که شهید مطهری پرسیدند ، در میان شاگردان شما چه کسی دارای احاطه بیشتر به مبانی اصولی و آرای فقهی شماست ؟ ایشان ، مرحوم حاج شیخ بهاء الدین حجتی را معرفی کردند .
…………………………………………………………..
تهوری،مسلم، آیت الله بروجردی و اتحاد دنیای اسلام( منادیان تقریب 3)،ص 38.