حضرت آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی می گوید:
مرحوم آیت الله بروجردی ، بر خلاف آنچه برخی می پندارند ، در برابر رژیم شاه ، به مقدار تشخیص و در حد توان مبارزه می کرد . هر جا خلافی تشخیص می داد موضع گیری می نمود ، و مثمر ثمر هم بود .
از باب نمونه :
موضع گیری ایشان در برابر تغییر خط ، که انصافاً می توان گفت از خدمات بزرگ آیت الله بروجردی است . رژیم شاه تصمیم گرفته بود که خط را از فارسی به لاتین تغییر بدهد . مقدمات را هم انجام داده بود . تبلیغات کرده بود و زمینه را به اصطلاح خود آماده ساخته بود .
مرحوم آیت الله بروجردی وقتی متوجه شد ، با آن روشن بینی که داشت ، فرمود : “هدف اینان از تغییر خط ، دور کردن جامعه ما از فرهنگ اسلامی است . من تا زنده ام ، اجازه نمی دهم اینکار را عملی کنند . به هر جا که می خواهد منتهی شود .” موضع سخت ایشان باعث شد که نتوانند مانند ترکیه در ایران تغییر خط بدهند .
از جمله حرکتهای سیاسی آن مرحوم ، موضع گیری در برابر اصلاحات ارضی شاه بود . ایشان با نامه ای که به مجلس نوشتند قانون اصلاحات ارضی را متوقف ساختند . شاه پیغام داده بود و منافع اصلاحات ارضی را بر شمرده بود و گفته بود : ممالک دیگر هم این کار را کرده اند .
ایشان در پاسخ فرموده بودند : “در جاهای دیگر که اصلاحات ارضی شده است ، اول جمهوری شده بعد اصلاحات .”
شاه در کتاب انقلاب سفید ، به مخالفتهای آیت الله بروجردی با نقشه های دستگاه اشاره کرده است و نوشته : “قانون اصلاحات ارضی ، سیر خود را طی می کرد تا به مرحله عمل برسد . یکی از مقاماتی که از اصلاحات دنیا اطلاعی نداشت ، نامه ای به مجلس نوشت و جلو این کار را گرفت .”
این موضع ایشان در برابر اصلاحات برای رژیم شاه بسیار ناگوار بود . به عقیده من همین مخالفت ، منتهی به مرگ آیت الله بروجردی شد . من حدس نزدیک به یقین دارم که ایشان به مرگ طبیعی از دنیا نرفته است ؛ بلکه توطئه رژیم شاه بود که به وسیله برخی از دکترها اجرا شد .
………………………………………………………………….
ر. ك: چشم و چراغ مرجعیت،مركز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم،ص160.
موضع آیت الله بروجردی در برابر حرکتها و جنبش های آن زمان
حضرت آیت الله شیخ علی پناه اشتهاردی می گوید:
اگر خواسته باشیم درباره موضع آیت الله بروجردی در این مسأله داوری کنیم ، باید ابتدا اهمیت جنبش ها و حرکت های آن زمان را مورد بررسی قرار دهیم .
به نظر حقیر درباره حرکتهای آن زمان می توان به گونه ذیل داوری کرد :
برخی از آنها تحرکات خود رژیم بود که برای شناسایی مخالفین خود به راه انداخته بود.(این سیاستی است که معمولاً رژیم های ضد مردمی برای شناسایی مخالفین خود به کار می گیرند .)
برخی از حرکت ها از اساس ماهیت دینی و اسلامی نداشتند .
طبعاً لازم نبود که آیت الله بروجردی در برابر آنها موضع گیری نمایند .
برخی دیگر حرکت های حوزوی بود که ایشان به صلاح نمی دانستند .
حرکت های اسلامی و خوب ، ولی بدون پشتوانه مردمی و وسیله پیشرفت .
بر این اساس آیت الله بروجردی در برابر همه این حرکت ها ، چاره ای جز امر به آرامش و حفظ موجودیت حوزه علمیه نداشتند . شواهد و خاطراتی مؤید این ادعاست که ذکر آنها لازم نیست .
………………………………………………………………….
ر. ك: چشم و چراغ مرجعیت،مركز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم،ص203.