1 – قرآن
2 – سنت پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم
3 – سیره اهلبیت علیهم السلام
4– مشی بعضی از علمای سلف .
———————————————————————-
1 – قرآن : این کتاب شریف که از عوامل وحدت بین فرق اسلامی می باشد علاوه بر این که در آیه ی 103 سوره ی آل عمران مسلمانان را به وحدت فرا می خواند و می فر ماید :
« وَ اعْتَصِمُوا بحَبْلِ اللّهِ جَمیعًا وَ لا تَفَرّقُوا…»
«و همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید … »
پا را از آن هم فراتر نهاده و کلیه ی اهل کتاب را به وحدت کلمه فرا خوانده است . خداوند در کتاب شریفش می فرماید:
« قُلْ یا أَهْلَ الْكِتابِ تَعالَوْا إِلى كَلِمَةٍ سَواءٍ بَینَنا وَ بَینَكُمْ أَلاّ نَعْبُدَ إِلاّ اللّهَ»
«بگو:ای اهل کتاب،بیایید به سوی کلمه و سخنی که میان ما و شما مشترک است که جز خداوند یگانه را نپرستیم… »
آیت الله بروجردی رحمة الله معتقد بود خداوند عالم براین که مسلمانان را به وحدت فرا می خواند تمامی اهل کتاب را هم به وحدت کلمه دعوت می کند و از آنها می خواهد بیایید به این کلمه ی مشترک چنگ زنیم و در نشر و عمل به موجبات آن، یاور و پشتیبان همدیگر باشیم .
2 – سنت پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم . آیت الله فقید که خودشان عامل به سنت پیغمبر اسلام صلی الله علیه و اله و سلم بودند، یکی از محورهای تقریب را سنت پیامبر می دانستند و معتقد بودند با تمسک به سنت پیامبر که مشترک میان تمام مذاهب اسلامی است ، می توان به وحدت و یکپارچگی دست یافت. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم وحدت را مختص به مسلمانان نمی دانستند . بعد از این که پیمان اخوت بین مهاجرین و انصار برقرار کردند به پیروان سایر ادیان نیز توجه نمودند و با ارسال نامه هایی توسط پیکها و سفیران خود از آنها خواستند از وحدت کلمه پیروی کنند .
آیت الله بروجردی رحمة الله به تبعیت از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نامه هایی به علما و زمامداران دیگر فرق اسلام می نوشت و آنها را به وحدت اسلامی دعوت می کرد تا باعث رشد و کمال سرزمینهای اسلامی شود.
3 – سیره ی اهل بیت علیهم السلام : پیشوایان دین و در رأس همه ی آنها حضرت علی علیه السلام از وحدت مسلمانان پشتیبانی می کردند و هر زمان که خطری متوجه اسلام می شد خودشان پا به صحنه می گذاشتند و در کنار خلفای زمان از کیان اسلام دفاع می کردند .
در این باره حضرت امیر علیه السلام در یکی از نامه های خود به مالک اشتر چنین می فرماید:
«من اول بار دست خود را پس کشیدم ، تا این که دیدم گروهی از مردم از اسلام باز گشتند و مردم را به نابودی دین محمد صلی الله علیه و آله وسلم دعوت می کنند . ترسیدم که اگر به یاری اسلام و مسلمانان برنخیزم ، شکاف و انهدامی در اسلام خواهم دید که مصیبت آن از خلافت چند روزه ی دنیا بسی بیشتر است در آن هنگام ، با ابی بکر بیعت کردم و همراه او در آن حوادث قیام کردم تا باطل از میان رفت »
آیت الله بروجردی نیز همچون حضرت امیر علیه السلام وقتی اختلاف ایران و مصر را مانعی برای وحدت امت اسلام می بینند در آخرین روزهای عمرشان به وسیله ی علامه محمد تقی قمی به مفتی اعظم مصر شیخ شلتوت پیام می دهند که بین دو کشور را اصلاح کند تا وحدت ایجاد شده از بین نرود.
تلاش برای حفظ وحدت و عزت مسلمانان مختص به حضرت علی علیه السلام نبوده بلکه سایر پیشوایان دین نیز در این باره تلاش می کردند . آنان همواره مردم را به شرکت در مجامع عمومی مسلمانان (مراسم عبادی – سیاسی حج ، نمازهای جماعت و … ) دعوت کرده اند و با افکار تند و انحرافی ، مخالفت کرده اند . هنگامی که جامعه ی اسلامی دچار مشکلاتی می شد که حیثیت اسلام به خطر می افتاد ، و حکومتها از حل آن ناتوان می شدند ، ائمه ی اطهار علیهم السلام با بینش گسترده ی خود ، به دفع آن انحراف و یا مشکل پرداخته و خطر را خنثی می کردند . به عنوان نمونه ؛ هنگامی که پادشاه روم ، نامه ای به عبدالملک بن مروان می نویسد و او از پاسخ در می ماند ، امام سجاد علیه السلام پاسخ نامه را می نویسد.
در زمان هشام بن عبدالملک نیز ، هنگامی که حکومت روم قصد آن را داشت که سیادت و استقلال حکومت اسلامی را از بین ببرد و سکه ی روم را بر مسلمانان تحمیل کند امام باقر علیه السلام طرح سکه ی اسلامی را به هشام داد و با این تهدید به مقابله پرداخت .
4 – مشی بعضی از علمای سلف : آیت الله بروجردی را نمی توان مبدع و پدید آورنده ی تفکر وحدت نامید ، چرا که ایشان در این زمینه ادامه دهنده ی راهی است که پیش از او علمای سلف آن را پیمودند . در حقیقت می توان آیت الله بروجردی را از پیشگامان این حرکت در عصر حاضر نامید. چرا که دانشمندان اسلامی قرنها پیش از او در راه وحدت فرقه های اسلامی تلاشهای بسیار کردند و گامهای مؤثری برداشتند . مثلاً ؛ شیخ طوسی که از بزرگترین فقها و دانشمندان شیعی است ابتدا کتابی به نام « نهایه» برای طرفداران مذهب جعفری نگاشت و پس از آن دو کتاب به نام «خلاف» و «مبسوط» را برای جهان اسلام تألیف نمود.
عوامل مذکور باعث شدند اعتقاد قلبی و درونی در آیت الله فقید ایجاد شود تا تمامی توان خود را جهت نیل به همبستگی فرق اسلامی مصروف نماید که زمینه ی این نوع تفکر در حوزه ی اصفهان به وجود آمده بود ، جایی که آیت الله فقید از اساتیدی چون مرحوم سید محمد باقر درچه ای که این گونه می اندیشیده است ، استفاده کرده اند . در حوزه نجف اشرف هم گویا طرز تفکر مرحوم شریعت اصفهانی که خود تحصیل کرده ی حوزه اصفهان بود ، همین طور بوده است . و آیت الله بروجردی از درس ایشان هم استفاده کرده اند و اجازه اجتهاد را از وی اخذ کرده اند . آیت الله فقید این طرز تفکر را به بسیاری از شاگردان مبرز خود نیز منتقل نمودند و بعد از رحلت ایشان دست پرورده های وی ادامه دهنده ی راه استاد بودند تا شاید آرزوهای ایشان رنگ تحقق به خود گرفته و به خواسته هایشان در راه وحدت اسلامی جامه عمل پوشانده شود.
…………………………………………………………
تهوری، مسلم،آیت الله بروجردی و اتحاد جهان اسلام (منادیان تقریب 3)،ص62.