مسأله 57- واجب است انسان وقت تخلّی و مواقع دیگر، عورت خود را از كسانی كه مكلّفند، اگرچه ـ مثل خواهر و مادر ـ با او محرم باشند، و همچنین از دیوانه و بچّه‌های ممّیز ـ كه خوب و بد را می‌فهمند ـ بپوشاند، ولی زن و شوهر لازم نیست عورت خود را از یكدیگر بپوشانند.
مسأله 58- لازم نیست با چیز مخصوصی عورت خود را بپوشانند و اگر مثلاً با دست هم آن را بپوشانند كافی است.
مسأله 59- موقع تخلّی باید طرف جلوی بدن ـ یعنی شكم و سینه و زانوها ـ رو به قبله و پشت به قبله نباشد.
مسأله60- اگر موقع تخلّی طرف جلوی بدن كسی رو به قبله یا پشت به قبله باشد، و عورت را از قبله بگرداند كفایت نمی‌كند، و اگر جلوی بدن او رو به قبله یا پشت به قبله نباشد، احتیاط واجب آن است كه عورت را رو به قبله یا پشت به قبله ننماید.
مسأله 61- احتیاط واجب آن است كه طرف جلوی بدن در موقع استبراء ـ كه احكام آن بعداً گفته میشود ـ و موقع تطهیر مخرج بول و غائط رو به قبله و پشت به قبله نباشد.
مسأله 62- اگر برای آن كه نامحرم او را نبیند، مجبور شود رو به قبله یا پشت به قبله بنشیند، باید رو به قبله یا پشت به قبله بنشیند، و نیز اگر از راه دیگر ناچار باشد كه رو به قبله یا پشت به قبله بنشیند مانعی ندارد.
مسأله 63- احتیاط واجب آن است كه بچّه را در وقت تخلّی رو به قبله یا پشت به قبله ننشانند، ولی اگر خودِ بچّه بنشیند جلوگیری از او واجب نیست.
مسأله 64- در چهار جا تخلّی حرام است:
اوّل: در كوچه‌های بن بست، در صورتی كه صاحبانش اجازهنداده باشند.
دوم: در ملك كسی كه اجازۀ تخلّی نداده باشد.
سوم: در جائی كه برای عدّۀ مخصوصی وقف شده است، مثل بعضی از مدرسه‌ها.
چهارم: روی قبر مؤمنین در صورتی كه بی احترامی به آنان باشد.
مسأله 65- در سه صورت مخرج غائط فقط با آب پاك میشود:
اوّل: آن كه با غائط، نجاست دیگری ـ مثل خون ـ بیرون آمده باشد.
دوم: آن كه نجاستی از خارج به مخرج غائط رسیده باشد.
سوم: آن كه اطراف مخرج بیشتر از مقدار معمول آلوده شده باشد.
و در غیر این سه صورت میشود مخرج را با آب شست، و یا به دستوری كه بعداً گفته میشود با پارچه و سنگ و مانند این‌ها پاك كرد، اگرچه شستن با آب بهتر است.
مسأله 66- مخرج بول با غیر آب پاك نمی‌شود، و در كر و جاری اگر بعد از برطرف شدنِ بول، یك مرتبه بشویند كافی است، ولی با آب قلیل باید دو مرتبه شست و بهتر است سه مرتبه شسته شود.
مسأله 67- اگر مخرج غائط را با آب بشویند، باید چیزی از غائط در آن نماند، ولی باقی ماندنِ رنگ و بوی آن مانعی ندارد، و اگر در دفعۀ اوّل طوری شسته شود كه ذرّه‌ای از غائط در آن نماند، دوباره شستن لازم نیست.
مسأله 68- با سنگ وكلوخ و مانند این‌ها اگر خشك و پاك باشند، میشود مخرج غائط را تطهیر كرد، و چنانچه رطوبت كمی داشته باشند كه به مخرج نرسد، اشكال ندارد، ولی باید از سه دفعه كمتر نباشد اگرچه به یك مرتبه یا دو مرتبه مخرج پاكیزه شود.
مسأله 69- احتیاط واجب آن است كه سنگ یا پارچه‌ای كه غائط را با آن برطرف می‌كنند، سه قطعه باشد و اگر با سه قطعه بر طرف نشود، باید به قدری اضافه نمایند تا مخرج كاملاً پاكیزه شود، ولی باقی ماندنِ ذرّه‌های كوچكی كه دیده نمی‌شود اشكالی ندارد.
مسأله 70- پاك كردن مخرج غائط با چیزهایی كه احترام آن‌ها لازم است ـ مانند كاغذی كه اسم خدا و پیغمبران بر آن نوشته شده ـ حرام است؛ و با استخوان و سرگین هم نباید مخرج غائط را پاك كرد، و اگر كسی با این‌ها غائط را برطرف كند، معصیت كرده ولی مخرج پاك میشود.
مسأله 71- اگر شك كند كه مخرج را تطهیر كرده یا نه، اگرچه همیشه بعد از بول یا غائط فوراً تطهیر می‌كرده، احتیاط واجب آن است كه تطهیر نماید.
مسأله 72- اگر بعد از نماز شك كند كه قبل از نماز، مخرج را تطهیر كرده یا نه، نمازی كه خوانده صحیح است، ولی برای نمازهای بعد باید تطهیر كند.
استبراء
مسأله 73- استبراء عمل مستحبی است كه مردها بعد از بیرون آمدن بول انجام می‌دهند، برای آن كه یقین كنند بول در مجری نمانده است، و آن دارای اقسامی است و بهترین آن‌ها این است كه بعد از قطع شدن بول، اگر مخرج غائط نجس شده، اوّل آن را تطهیر كنند، بعد سه دفعه با انگشت میانۀ دست چپ از مخرج غائط تا بیخ آلت بكشند، و بعد شست را روی آلت و انگشت پهلوی شست را زیر آن بگذارند و سه مرتبه تا ختنه گاه بكشند، و پس از آن سه مرتبه سر آلت را فشار دهند.
مسأله 74- آبی كه گاهی بعد از ملاعبه و بازی كردن از انسان خارج میشود، و به آن مَذی می‌گویند پاك است؛ و نیز آبی كه گاهی بعد از منی بیرون میآید و به آن وذی گفته میشود، و آبی كه گاهی بعد از بول بیرون میآید و به آن وَدی می‌گویند اگر بول به آن نرسیده باشد پاك است؛ و چنانچه انسان بعد از بول استبراء كند و بعد آبی از او خارج شود و شك كند كه بول است یا یكی از این‌ها، پاك میباشد.
مسأله 75- اگر انسان شك كند استبراء كرده یا نه و رطوبتی از او بیرون آید كه نداند پاك است یا نه، نجس میباشد، و چنانچه وضو گرفته باشد باطل میشود، ولی اگر شك كند استبرائی كه كرده درست بوده یا نه و رطوبتی از او بیرون آید كه نداند پاك است یا نه، پاك میباشد، وضو را هم باطل نمی‌كند.
مسأله 76- كسی كه استبراء نكرده اگر به واسطۀ آن كه مدتی از بول كردن او گذشته، یقین كند بول در مجری نمانده است و رطوبتی ببیند و شك كند پاك است یا نه، آن رطوبت پاك میباشد وضو را هم باطل نمی‌كند.
مسأله 77- اگر انسان بعد از بول استبراء كند و وضو بگیرد، چنانچه بعد از وضو رطوبتی ببیند كه بداند یا بول است یا منی، واجب است احتیاطاً غسل كند، وضو هم بگیرد، ولی اگر وضو نگرفته باشد فقط وضو گرفتن كافی است.
مسأله 78- برای زن استبراء از بول نیست، و اگر رطوبتی ببیند و شك كند پاك است یا نه، پاك میباشد، وضو و غسل را باطل نمیکند.
مستحبات و مكروهات تخلّی
مسأله 79- مستحب است در موقع تخلّی جایی بنشیند كه كسی او را نبیند، و موقع وارد شدن به مكان تخلّی، اوّل پای چپ و موقع بیرون آمدن، اوّل پای راست را بگذارد، و همچنین مستحب است در حال تخلّی سر را بپوشاند و سنگینی بدن را بر پای چپ بیندازد.
مسأله 80- نشستن رو به روی خورشید و ماه در موقع تخلّی مكروه است، ولی اگر عورت خود را به وسیله‌ای بپوشاند مكروه نیست، و نیز در موقع تخلّی نشستن رو به روی باد، و در جاده، و خیابان، و كوچه، و درب خانه، و زیر درختی كه میوه می‌دهد، و چیز خوردن، و توقف زیاد، و تطهیر كردن با دست راست، مكروه میباشد؛ و همچنین است حرف زدن در حال تخلّی، ولی اگر ناچار باشد یا ذكر خدا بگوید اشكال ندارد.
مسأله81- ایستاده بول كردن، و بول كردن در زمین سخت، و سوراخ جانوران، و در آب خصوصاً آب ایستاده مكروه است.
مسأله 82- خودداری كردن از بول و غائط مكروه است، و اگر برای بدن ضرر داشته باشد حرام است.
مسأله 83- مستحب است انسان پیش از نماز، و پیش از خواب، و پیش از جماع و بعد از بیرون آمدن منی بول كند.