مسأله 2807- اگر كسی عمداً و به ناحق دیگری را بكشد، ولی كشته میتواند قاتل را عفو كند، یا بکشد، یا ـ مقداری كه در مسأله بعد گفته می‌شود ـ از او دیه بگیرد؛ اما اگر از روی خطا بكشد ـ مثلاً برای حیوانی تیر بیندازد و اشتباهاً كسی را بكشد ـ ولی كشته حق ندارد او را بكشد، اما میتواند دیه بگیرد.
مسأله 2808- دیه‌ای كه قاتل باید بدهد، یكی از شش چیز است:
اوّل: صد شتر كه داخل سال ششم شده باشند.
دوم: دویست گاو.
سوم: هزار گوسفند.
چهارم: دویست حُلّه، و هر حُلّه [متشکل از] دو پارچه‌ای است كه در یمن می‌بافند.
پنجم: هزار مثقال شرعی طلا، كه هر مثقال آن 18 نخود است.
ششم: ده هزار درهم، كه هر درهمی6/12 نخود نقرۀ سكهدار است.
مسأله 2809- دیۀ چند چیز مثل دیه كشتن است كه مقدار آن در مسألۀ پیش گفته شد:
اوّل: آن كه دو چشم كسی را كور كند، یا چهار پلك چشم او را از بین ببرد، و اگر یك چشم او را كور كند، باید نصف دیه كشتن را بدهد.
دوم: دو گوش كسی را ببرد، یا كاری كند كه هر دو گوش او كر شود، و اگر یك گوش او را ببرد یا كر كند، باید نصف دیۀ كشتن را بدهد، و اگر نرمۀ گوش او را ببرد، باید ثلث دیه كشتن را بدهد.
سوم: تمام بینی یا نرمۀ بینی كسی را ببرد.
چهارم: زبان كسی را از بیخ ببرد، و اگر مقداری از آن را ببرد باید به نسبت دیه بدهد، مثلاً اگر نصف زبان را ببرد، باید نصف دیۀ كشتن را بدهد.
پنجم: تمام دندانهای كسی را از بین ببرد، و دیۀ هر كدام از دوازده دندانِ جلوی دهان كه شش عدد بالا و شش عدد پائین می‌باشد، پنجاه مثقال شرعی طلااست ـ و هر مثقال شرعی 18 نخود است ـ و اگر یكی از شانزده دندان عقب را كه هشت عدد آن‌ها بالا و هشت عدد پائین است از بین ببرد، باید بیست و پنج مثقال شرعی طلا بدهد
ششم: هر دو دست كسی را از بند جدا كند، و اگر یك دست را از بند جدا كند، باید نصف دیه كشتن را بدهد.
هفتم: ده انگشت كسی را ببرد، و دیۀ هر انگشت ده یك دیۀ كشتن است.
هشتم: پشت كسی را طوری بشكند كه دیگر درست نشود.
نهم: هر دو پستان زنی را ببرد، و اگر یكی از آن‌ها را ببرد، باید نصف دیۀ كشتن را بدهد.
دهم: هر دو پای كسی را تا مفصل، یا همۀ ده انگشت پا را ببرد، و دیۀ هر انگشت ده یك دیۀ كشتن است.
یازدهم: تخمهای مردی را از بین ببرد.
دوازدهم: طوری به كسی آسیب برساند كه عقل او از بین برود.
سیزدهم: به كسی صدمه‌ای بزند كه دیگر بوی خوب و بد را نفهمد، یا منی از او خارج نشود.
مسأله 2810- اگر اشتباهاً كسی را بكشد باید دیۀ او را بدهد، و یك بنده آزاد كند، و اگر نتواند بنده آزاد كند، دو ماه روزه بگیرد، و اگر این را هم نتواند شصت فقیر را سیر كند؛ و اگر عمداً و به ناحق بكشد، در صورت عفو یا گرفتن دیه باید دو ماه روزه بگیرد، و شصت فقیر را سیر كند، و یك بنده آزاد نماید.
مسأله 2811- كسی كه سوار حیوان است، اگر كاری كند كه آن حیوان به كسی آسیب برساند، ضامن است؛ و نیز اگر دیگری كاری كند كه حیوان به سوار خود، یا به كس دیگر صدمه بزند، ضامن می‌باشد.
مسأله 2812- اگر انسان كاری كند كه زن حامله سقط كند، چنانچه چیزی كه سقط شده نطفه باشد، دیهاش بیست مثقال شرعی طلا است ـ كه هر مثقال آن 18 نخود می‌باشد ـ ، و اگر علقه ـ یعنی خون بسته ـ باشد، چهل مثقال ، و اگر مضغه ـ یعنی پاره گوشت ـ باشد شصت مثقال ، و اگر استخوان شده باشد، هشتاد مثقال، و اگر گوشت آورده ولی هنوز روح در او دمیده نشده صد مثقال، و اگر روح در او دمیده شده، چنانچه پسر باشد دیۀ او هزار مثقال، و اگر دختر باشد دیۀ او پانصد مثقال شرعی طلا است.
مسأله 2813- اگر زن حامله كاری كند كه بچّهاش سقط شود، باید دیۀ آن را ـ به تفصیلی كه در مسأله پیش گفته شد ـ به وارث بچّه بدهد و به خود زن چیزی از آن نمی‌رسد.
مسأله 2814- اگر كسی زن حامله را بكشد، باید دیۀ زن و بچه را بدهد.
مسأله 2815- اگر پوست سر، یا صورت مردی را پاره كند، باید یك شتر به او بدهد، و اگر به گوشت برسد و قدری از آن را هم ببرد، باید دو شتر بدهد، و اگر خیلی از گوشت را پاره كند، باید سه شتر بدهد، و اگر به پردۀ نازك استخوان برسد چهار شتر، و اگر استخوان نمایان شود پنج شتر، و اگر استخوان بشكند ده شتر، و اگر بعضی از ریزه‌های استخوان از جای خود بیرون آید پانزده شتر، و اگر به پردۀ مغز سر برسد، باید سی و سه شتر بدهد.
مسأله 2816- اگر به صورت كسی سیلی یا چیز دیگر بزند به طوری كه صورت او سرخ شود، باید یك مثقال و نیم شرعی طلاـ كه هر مثقالی 18 نخود است ـ بدهد، و اگر كبود شود سه مثقال ، و اگر سیاه شود باید شش مثقال شرعی طلا بدهد، ولی اگر جای دیگر بدن كسی را به واسطۀ زدن، سرخ یا كبود یا سیاه كند، باید نصف آنچه را كه گفته شد بدهد.
مسأله 2817- اگر به حیوان حلال گوشتِ كسی زخم بزند، یا چیزی از بدن آن را ببرد، باید تفاوت قیمت سالم و معیوب آن را به صاحبش بدهد.
مسأله 2818- اگر انسان سگ شكاری كسی را بكشد، باید بیست و یك مثقال معمولی نقرۀ سكهدار به او بدهد، و اگر سگی كه نگهداری خانه را می‌كند، یا سگ گلۀ كسی را تلف نماید، باید ده مثقال و نیم نقرۀ سكّهدار بدهد، و اگر سگی كه پاسبانی زراعت را می‌كند بكشد، باید نُه مَن و نیم و سه سیر و چهارده مثقال و نیم گندم كه تقریباً 29 كیلو و 75 گرم می‌شود، بدهد.
مسأله 2819- اگر حیوان، زراعت یا مال كسی را از بین ببرد، چنانچه صاحب حیوان در نگهداری آن كوتاهی كرده باشد، باید مقداری را كه ضرر زده به صاحب مال یا زراعت بدهد.
مسأله 2820- اگر بچّه یكی از گناهان كبیره را انجام دهد، ولی یا معلّم او میتواند به قدری كه ادب شود و دیه او واجب نشود، او را بزند.
مسأله 2821- اگر كسی بچّه‌ای را طوری بزند كه دیه واجب شود، دیه مال طفل است، و اگر مرده باید به ورثۀ او بدهد، و چنانچه مثلاً پدر بچّه به قدری او را بزند كه بمیرد، دیۀ او را ورثۀ دیگرش می‌برند و به خود پدر از دیه چیزی نمی‌رسد.