استفتاء در خصوص ثبوت هلال ماه/ ثبوت هلال به حكم حاكم ثابت مىنمايد هلال را در بلد ديگر كه با او موافق در افق است، و در دو بلدى كه اختلاف افق دارند فرقى هست بين شرقى و غربى؟
1- سوال- ثبوت هلال به حكم حاكم ثابت مىنمايد هلال را در بلد ديگر كه با او موافق در افق است، و در دو بلدى كه اختلاف افق دارند فرقى هست بين شرقى و غربى؟
به اين معنى كه هلال در بلد شرقى ثابت به حكم حاكم و اثبات براى بلد غربىباشد، نظر به مطلبى كه هَيَوِيِين در جاى خود قائل هستند كه با اختلاف در طول مقدارى كه قمر به حركت خاصّه خود سير مىكند مقدار درجه، يا نصف درجه كه ممكن است خارج بشود قمر از شعاع قبل از غروب در بلد غربى، به خلاف شرقى.
پس عدم رؤيت در شرقى براى عدم خروج قمر است از شعاع، و هر وقت قمراز شعاع در شرق خارج شد در غربى خارج است قطعاً و اختلاف در طول يا عرض مطلقاً مانع از ثبوت در بلد ديگر است.
يا در صورتى كه فاحش باشد كه موجب اختلاف خروج قمر از شعاع است چه در شرقى چه در غربى.
و اگر اعتقاد به عدم اختلاف بين دو افق، يا آن كه اختلاف يسير و غير مضرّ است سپس انكشاف خلاف شد به اين كه مختلف در افق هستند، يا آن كه غير يسير، يا آن كه يسير مضرّ، آيا اگر افطار كرد يوم الشكّ اوّل شوّال را براى ثبوت اعمال در بلد ديگر با عدم ثبوتش در بلد خود، بر او چيزى هست يا نه؟
جواب- هيچ يك از امور مذكوره در اين سؤالات شرعاً اعتبار ندارد، بلى؛ فقط هر جا كه هلال ثابت شود بلاد متقاربه با آن بلد هم، حكم همان بلد را دارد.
2- سوال- راجع به ثبوت هلال كه مىفرماييد: اگر در بلدى ثابت شود براى بلد ديگر كفايت نمىكند مگر آن كه نزديك باشند، بفرماييد چه مقدار افق مختلف باشد كفايت مىكند و زياده بر آن كفايت نمىكند، از روى ميزان يك ساعت يا كمتر يا زيادتر؟
جواب- اگر اختلاف افق به نحوى باشد كه يك ساعت تفاوت مىكند، اگر در طرف غرب ديده شود نسبت به بلادى كه در شرق آن جا واقع شدهاند و اين مقدار افق دارند كفايت نمىكند.
3- سوال- قال العلّامة في «القواعد»: ولو رأى هلال رمضان ثمّ سار إلى موضع لم يُرَفيه، فالأقرب وجوب صوم يوم أحد و ثلاثين، و بالعكس يفطر يوم التاسع و العشرين(9)،رأى مبارك در اين مسأله چيست؟
جواب- مطلب همان قسم است كه علّامه قدس سره در «قواعد» فرموده اند، ابداً دليلى كه دلالت كند بر اين كه صوم از سى روز زياد نمىشود و از بيست و نه روز كمتر نمى شود نداريم،نهايت آن است كه دوره قمر در هر جا زايد بر سى روز نمىشود و كمتر از بيست و نه روز نمىشود.
امّا در أمكنه متعدّده اگر انسان اوّل ماه جايى باشد و آخر ماه در جاى ديگر و اختلاف افق اين دو محل نحوى باشد كه در محلّى كه اوّل ماه بوده رؤيت هلال شده است و بعد كه مسافرت كرده به محل ديگر رسيده كه به حسب افق آن جا در ماه ديگر رؤيت هلال بعد از گذشتن سى و يك روز، يا سى و دو روز واقع شده، اين شخص در اوّل ماه در جايى كه بوده در آن جا مكلّف بوده روزه بگير و در آخر ماه كه در روز ديگر است مكلّف است روزه بگيرد.
4- سوال- رؤيت هلال در نجف اشرف، يا مصر، يا پاكستان براى اهالى رشت وتهران حجّت و لازم العمل است يا خير؟ در اين موضوع هم از آقاى حاج ميرزااسماعيل مصباح كه صاحب تقويم و از جغرافياى مضبوط اطّلاع كامل دارند،سؤال شده در جواب نوشتهاند: رؤيت هلال در نجف اشرف براى رشت وتهران، بلكه مطلق بلاد شرقيّه حجّت نيست، و هم چنين رؤيت هلال در نجف با حكم حاكم شرع در آن جا براى مكّه حجّت و لازم العمل است يا خير؟
جواب- رؤيت هلال در هر بلد براى بلادى كه نزديك به آن جا مى باشند معتبر است، و لكن بلادى كه از يكديگر دورند و متقارب نيستند، اگر در بلاد شرقيّه ديده شود نسبت بهبلاد غربيّه معتبر است.
مثلاً اگر در مشهد مقدّس ديده شود براى تهران و همدان و نجف و ساير بلاد غربيّه معتبر است، و لكن اگر در بلاد غربيّه رؤيت شود براى بلاد شرقيّه معتبر نيست.
5- سوال- هر گاه شخصى دو وطن دارد، از يكى از وطن ها مثلاً شب شنبه هلال ثابت شده، پس از چند روز كه روزه گرفته مسافرت به وطن ثانى نموده معلوم شده كه در وطن ثانى شب يك شنبه هلال ثابت شده، و در وطن ثانى شب سى و يكم هلال ديده و ثابت شده، حكم اين شخص چيست؟ آيا بايد به وطن اوّل عمل كند يا به وطن ثانى؟
جواب- اگر مقصود آن است كه شخص در وطن اوّل كه هست يك شب هلال ثابت شده و در همان روز شروع به صوم نموده و در محل ديگر هلال يك روز پيش يا بعد ثابت شده، بايد رعايت هر دو محل را بكند و در هر يك از دو محل حكم همان محل جارى است اگرچه زيادتر از سى روز هم بشود.
……………………………………………………………………..
منبع: استفتائات حضرت آیت الله العظمی بروجردی، جلد اول ،ص239 الی 265 ،سوال و جواب 36و44و 46 و62و57. ( چاپ موسسۀ حضرت آیت الله العظمی بروجردی).