مسأله 1739- اوّل ماه به پنج چیز ثابت می‌شود:
اوّل: آن كه خود انسان ماه را ببیند.
دوم: عدّه‌ای كه از گفتۀ آنان یقین پیدا می‌شود، بگویند ماه را دیده‌ایم، و همچنین است هر چیزی كه به واسطۀ آن یقین پیدا شود.
سوم: دو مرد عادل بگویند كه در شب ماه را دیده‌ایم، ولی اگر صفت ماه را بر خلاف یكدیگر بگویند، اوّل ماه ثابت نمی‌شود.
چهارم: سی روز از اوّل ماه شعبان بگذرد كه به واسطۀ آن اوّل ماه رمضان ثابت می‌شود، یا سی روز از اوّل رمضان بگذرد كه به واسطۀ آن اوّل ماه شوال ثابت می‌شود.
پنجم: حاكم شرع حكم كند كه اوّل ماه است.
مسأله 1740- اگر حاكم شرع حكم كند كه اوّل ماه است، كسی هم كه تقلید او را نمی‌كند، باید به حكم او عمل نماید، ولی كسی كه میداند حاكم شرع اشتباه كرده، نمی‌تواند به حكم او عمل نماید.
مسأله 1741- اوّل ماه با پیشگوئی منجّمین ثابت نمی‌شود، ولی اگر انسان از گفتۀ آنان یقین پیدا كند، باید به آن عمل نماید.
مسأله 1742- بلند بودن ماه یا دیر غروب كردن آن، دلیل نمی‌شود كه شب پیش، شب اوّل ماه بوده است.
مسأله 1743- اگر اوّل ماه رمضان برای كسی ثابت نشود و روزه نگیرد، چنانچه دو مرد عادل بگویند كه شب پیش ماه را دیده‌ایم، باید روزۀ آن روز را قضا نماید.
مسأله 1744- اگر در شهری اوّل ماه ثابت شود، برای مردم شهر دیگر فایده ندارد، مگر آن دو شهر با هم نزدیك باشند، یا انسان بداند كه افق آن‌ها یكی است.
مسأله 1745- اوّل ماه به تلگراف ثابت نمی‌شود، مگر دو شهری كه از یكی به دیگری تلگراف كرده‌اند، نزدیك یا هم افق باشند، و انسان بداند كه تلگراف از روی حكم حاكم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.
مسأله 1746- روزی را كه انسان نمی‌داند آخر ماه رمضان است یا اوّل شوال، باید روزه بگیرد، ولی اگر پیش از مغرب بفهمد كه اوّل شوال است باید افطار كند.
مسأله 1747- اگر زندانی نتواند به ماه رمضان یقین كند، باید به گمان عمل نماید، و اگر آن هم ممكن نباشد، هر ماهی را كه روزه بگیرد صحیح است، ولی باید بعد ازگذشتن یازده ماه از ماهی كه روزه گرفته دوباره یك ماه روزه بگیرد.
روزههای حرام و مكروه
مسأله 1748- روزۀ عید فطر و قربان حرام است، و نیز روزی را كه انسان نمی‌داند آخر شعبان است یا اوّل رمضان، اگر به نیت اوّل رمضان روزه بگیرد، حرام می‌باشد.
مسأله 1749- اگر زن به واسطۀ گرفتن روزۀ مستحبی حق شوهرش از بین برود، روزۀ او حرام است، و احتیاط واجب آن است كه اگر حق شوهر هم از بین نرود، بدون اجازۀ او روزۀ مستحبی نگیرد.
مسأله 1750- روزۀ مستحبی اولاد اگر اسباب اذّیت پدر و مادر یا جد شود، حرام است.
مسأله 1751- اگر پسر بدون اجازۀ پدر روزۀ مستحبی بگیرد، و در بین روز پدر او را نهی كند، باید افطار نماید.
مسأله 1752- كسی كه میداند روزه برای او ضرر ندارد، اگرچه دكتر بگوید ضرر دارد باید روزه بگیرد، و كسی كه یقین یا گمان دارد كه روزه برایش ضرر دارد، اگرچه دكتر بگوید ضرر ندارد، باید روزه نگیرد، و اگر روزه بگیرد صحیح نیست.
مسأله 1753- اگر انسان احتمال بدهد كه روزه برایش ضرر دارد، و از آن احتمال ترس برای او پیدا شود، چنانچه احتمال او در نظر مردم به جا باشد، نباید روزه بگیرد، و اگر روزه بگیرد صحیح نیست.
مسأله 1754- كسی كه عقیدهاش این است كه روزه برای او ضرر ندارد، اگر روزه بگیرد و بعد از مغرب بفهمد كه روزه برای او ضرر داشته، بنابر احتیاط واجب باید قضای آن را به جا آورد.
مسأله 1755- غیر از روزه‌هائی كه گفته شد، روزههای حرام دیگری هم هست كه در كتابهای مفصّل گفته شده است.
مسأله 1756- روزۀ روز عاشورا و روزی كه انسان شك دارد روز عرفه است یا عید قربان، مكروه است.
روزههای مستحب
مسأله 1757- روزۀ تمام روزهای سال غیر از روزههای حرام و مكروه كه گفته شد، مستحب است، و برای بعضی از روزها بیشتر سفارش شده است كه از آن جمله است:
1. پنجشنبۀ اوّل و پنجشنبۀ آخر هر ماه؛ و چهارشنبه اوّلی كه بعد از روز دهم ماه است؛ و اگر كسی اینها را به جا نیاورد، مستحب است قضا نماید، و چنانچه اصلا نتواند روزه بگیرد، مستحب است برای هر روز یك مدّ طعام یا 6/12 نخود نقره به فقیر بدهد.
2. سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه.
3. تمام ماه رجب و شعبان، و بعضی از این دو ماه اگر چه یك روز باشد.
4. روز عید نوروز.
5. روز چهارم تا نهم شوال.
6. روز بیست و پنجم و بیست و نهم ذی قعده.
7. روز اوّل تا روز نهم ذی حجّه (روز عرفه)، ولی اگر به واسطۀ ضعف روزه نتواند دعاهای روز عرفه را بخواند، روزۀ آن روز مكروه است.
8. عید سعید غدیر (18 ذی حجّه).
9. روز مباهله(24 ذی حجّه).
10. روز اوّل و سوم و هفتم محرّم.
11. میلاد مسعود پیغمبر اكرم (ص) (17 ربیع الاول).
12. روز مبعث حضرت رسول اكرم (ص) (27 رجب)
و اگر كسی روزۀ مستحبی بگیرد واجب نیست آن را به آخر رساند، بلكه اگر برادر مؤمنش او را به غذا دعوت كند، مستحب است دعوت او را قبول كند، و در بین روز افطار نماید.
مواردی كه مستحب است انسان از كارهایی كه روزه را باطل میكند خودداری نماید
مسأله 1758- برای شش نفر مستحب است در ماه رمضان ـ اگرچه روزه نیستند ـ از كاری كه روزه را باطل میكند، خودداری نمایند:
اوّل: مسافری كه در سفر كاری كه روزه را باطل میكند انجام داده باشد، و پیش از ظهر به وطنش یا به جائی كه می‌خواهد ده روز بماند برسد.
دوم: مسافری كه بعد از ظهر به وطنش یا به جائی كه می‌خواهد ده روز در آن جا بماند برسد.
سوم: مریضی كه پیش از ظهر خوب شود و كاری كه روزه را باطل میكند انجام داده باشد.
چهارم: مریضی كه بعد از ظهر خوب شود.
پنجم: زنی كه در بین روز از خون حیض یا نفاس پاك شود.
ششم: كافری كه بعد از ظهر مسلمان شود.
مسأله 1759- مستحب است روزهدار نماز مغرب و عشا را پیش از افطار كردن بخواند، ولی اگر كسی منتظر او است، یا میل زیادی به غذا دارد كه نمی‌تواند با حضور قلب نماز بخواند بهتر است اوّل افطار كند، ولی به قدری كه ممكن است نماز را در وقت فضیلت آن به جا آورد.