مسأله 1500- نماز آیات ـ كه دستور آن بعداً گفته خواهد شد، ـ به واسطۀ چهار چیز واجب می‌شود:
اوّل: گرفتن خورشید.
دوم: گرفتن ماه، اگرچه مقدار كمی از آن‌ها گرفته شود و كسی هم از آن نترسد.
سوم: زلزله، اگرچه كسی هم نترسد.
چهارم: رعد و برق و بادهای سیاه و سرخ و مانند اینها، در صورتی كه بیشتر مردم بترسند.
مسأله 1501- اگر از چیزهائی كه نماز آیات برای آن‌ها واجب است بیشتر از یكی اتّفاق بیفتد، انسان باید برای هر یك از آن‌ها یك نماز آیات بخواند، مثلاً اگر خورشید بگیرد و زلزله هم بشود، باید دو نماز آیات بخواند.
مسأله 1502- كسی كه [قضای] چند نماز آیات بر او واجب است، اگر همۀ آن‌ها برای یك چیز بر او واجب شده باشد ـ مثلاً سه مرتبه خورشید گرفته و نماز آن‌ها را نخوانده است ـ موقعی كه قضای آن‌ها را می‌خواند، لازم نیست معین كند كه برای كدام دفعۀ آن‌ها باشد، و همچنین است اگر چند نماز برای رعد و برق و بادهای سیاه و سرخ و مانند اینها بر او واجب شده باشد؛ ولی اگر برای آفتاب گرفتن و ماه گرفتن و زلزله، یا برای دو تای اینها نمازهائی بر او واجب شده باشد، بنابر احتیاط واجب باید موقع نیت معین كند نماز آیاتی را كه می‌خواند برای كدامیك آن‌ها است.
مسأله 1503- چیزهائی كه نماز آیات برای آن‌ها واجب است، در هر شهری اتّفاق بیفتد، فقط مردم همان شهر باید نماز آیات بخوانند و بر مردم جاهای دیگر واجب نیست، ولی اگر مكان آن‌ها به قدری نزدیك باشد كه با آن شهر یكی حساب شود، نماز آیات بر آن‌ها هم واجب است.
مسأله 1504- از وقتی كه خورشید یا ماه شروع به گرفتن می‌كند انسان باید نماز آیات را بخواند، و بنابراحتیاط واجب باید به قدری تأخیر نیندازد كه شروع به باز شدن كند.
مسأله 1505- اگر خواندن نماز آیات را به قدری تأخیر بیندازد كه آفتاب یا ماه شروع به باز شدن كند، بنابر احتیاط واجب باید نیت ادا و قضا نكند ، ولی اگر بعد از باز شدن تمام آن نماز بخواند باید نیت قضا نماید.
مسأله 1506- اگر مدت گرفتن خورشید یا ماه به اندازۀ خواندن یك ركعت نماز یا كمتر باشد، نمازی كه می‌خواند ادا است، و همچنین است اگر مدت گرفتن آن‌ها بیشتر باشد، ولی انسان نماز را نخواند تا به اندازۀ خواندن یك ركعت به آخرِ وقتِ آن مانده باشد.
مسأله 1507- موقعی كه زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتّفاق می‌افتد، انسان باید فوراً نماز آیات را بخواند، و اگر نخواند معصیت كرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند ادا است.
مسأله 1508- اگر بعد از باز شدن آفتاب یا ماه بفهمد كه تمام آن گرفته بوده، باید قضای نماز آیات را بخواند، ولی اگر بفهمد مقداری از آن گرفته بوده قضا بر او واجب نیست.
مسأله 1509- اگر عدّه‌ای بگویند كه خورشید یا ماه گرفته است، چنانچه انسان از گفتۀ آنان یقین پیدا نكند و نماز آیات نخواند و بعد معلوم شود راست گفته‌اند، در صورتی كه تمام خورشید یا ماه گرفته باشد، باید نماز آیات را بخواند، بلكه اگر مقداری از آن هم گرفته باشد، بنابراحتیاط خواندن نماز آیات بر او واجب است؛ و همچنین است اگر دو نفر كه عادل بودن آنان معلوم نیست، بگویند خورشید یا ماه گرفته، بعد معلوم شود كه عادل بوده‌اند.
مسأله 1510- اگر انسان به گفتۀ كسانی كه از روی قاعده علمی وقت گرفتن خورشید و ماه را می‌دانند، اطمینان پیدا كند كه خورشید یا ماه گرفته، بنابراحتیاط واجب باید نماز آیات را بخواند؛ و نیز اگر بگویند فلان وقت خورشید یا ماه می‌گیرد و فلان مقدار طول می‌كشد و انسان به گفتۀ آنان اطمینان پیدا كند، بنابراحتیاط واجب باید به حرف آنان عمل نماید، مثلاً اگر بگویند آفتاب فلان ساعت شروع به باز شدن می‌كند، احتیاطاً باید نماز آیات را تا آن وقت تأخیر نیندازد.
مسأله 1511- اگر بفهمد نماز آیاتی كه خوانده باطل بوده، باید دوباره بخواند، و اگر وقت گذشته قضا نماید.
مسأله 1512- اگر در وقت نماز یومیه نماز آیات هم بر انسان واجب شود، چنانچه برای هر دو نماز وقت دارد، هركدام را اوّل بخواند اشكال ندارد، و اگر وقت یكی از آن دو تنگ باشد، باید اوّل آن را بخواند، و اگر وقت هر دو تنگ باشد، باید اوّل نماز یومیه را بخواند.
مسأله 1513- اگر در بین نماز یومیه بفهمد كه وقت نماز آیات تنگ است، چنانچه وقت نماز یومیه هم تنگ باشد، باید آن را تمام كند بعد نماز آیات را بخواند؛ و اگر وقت نماز یومیه تنگ نباشد باید آن را بشكند، و اوّل نماز آیات و بعد نماز یومیه را به جا آورد.
مسأله 1514- اگر در بین نماز آیات بفهمد كه وقت نماز یومیه تنگ است، باید نماز آیات را رها كند و مشغول نماز یومیه شود، و بعد از آن كه نماز را تمام كرد پیش از انجام كـاری كـه نمــاز را به هـم بـزنـد، بقیۀ نماز آیات را از همان جا كه رها كرده بخـوانــد.
مسأله 1515- اگر در حال حیض یا نفاسِ زن، آفتاب یا ماه بگیرد، نماز آیات بر او واجب نیست و قضا هم ندارد، ولی اگر زلزله یا رعد و برق و مانند اینها اتفاق بیفتد، احتیاط مستحب آن است كه بعد از پاك شدن نماز آیات را بخواند.
دستور نماز آیات
مسأله 1516- نماز آیات دو ركعت است و در هر ركعت پنج ركوع دارد، و دستور آن این است كه انسان بعد از نیت تكبیر بگوید و یك حمد و یك سوره تمام بخواند، و به ركوع رود و سر از ركوع بردارد، دوباره یك حمد و یك سورۀ بخواند، باز به ركوع رود تا پنج مرتبه و بعد از بلند شدن از ركوع پنجم دو سجده نماید و برخیزد و ركعت دوم را هم مثل ركعت اوّل به جا آورد و تشهّد بخواند و سلام دهد.
مسأله 1517- در نماز آیات ممكن است انسان بعد از نیت و تكبیر و خواندن حمد آیه‌های یك سوره را پنج قسمت كند، و یك آیه یا بیشتر از آن را بخواند و به ركوع رود و سر بردارد و بدون این كه حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به ركوع رود، و همینطور تا پیش از ركوع پنجم سوره را تمام نماید، مثلاً به قصد سورۀ >قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ<، >بِسْمِ اللّهِ اَلرَّحْمنِ الرَّحیمِ< بگوید و به ركوع رود، بعد بایستد و بگوید: >قُل هُوَ اللهُ أَحَدٌ <دوباره به ركوع رود و بعد از ركوع بایستد و بگوید: >اَللهُ الصَّمَدُ< باز به ركوع رود، و بایستد و بگوید: >لَمْ یلِدْ وَ لَمْ یولَدْ< و به ركوع رود، باز هم سر بردارد و بگوید: >وَ لَمْ یكُنْ لَهُ كُفُواً اَحَد<، و بعد از آن به ركوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن دو سجده كند، و ركعت دوم را هم مثل ركعت اوّل به جا آورد و بعد از سجدۀ دوم تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد.
مسأله 1518- اگر در یك ركعت از نماز آیات پنج مرتبه حمد و سوره بخواند، و در ركعت دیگر یك حمد بخواند و سوره را پنج قسمت كند، مانعی ندارد.
مسأله 1519- چیزهائی كه در نماز یومیه واجب و مستحب است در نماز آیات هم واجب و مستحب می‌باشد، ولی در نماز آیات مستحب است به جای اذان و اقامه سه مرتبه بگویند: «اَلصَّلاة».
مسأله 1520- مستحب است بعد از ركوع پنجم و دهم بگوید: >سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ< و نیز پیش از هر ركوع و بعد از آن تكبیر بگوید، ولی بعد از ركوع پنجم و دهم گفتن تكبیر مستحب نیست.
مسأله 1521- مستحب است پیش از ركوع دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم قنوت بخواند، و اگر فقط یك قنوت پیش از ركوع دهم بخواند، كافی است.
مسأله 1522- اگر در نماز آیات شك كند كه چند ركعت خوانده و فكرش به جائی نرسد، نماز باطل است.
مسأله 1523- اگر شك كند كه در ركوع آخرِ ركعتِ اوّل است یا در ركوعِ اوّل ركعتِ دوم و فكرش به جائی نرسد، نماز باطل است، ولی اگر مثلاً شك كند كه چهار ركوع كرده یا پنج ركوع، چنانچه برای رفتن به سجده خم نشده، باید ركوعی را كه شك دارد به جا آورده یا نه، به جا آورد، و اگر برای رفتن به سجده خم شده، باید به شك خود اعتنا نكند.
مسأله 1524- هر یك از ركوع‌های نماز آیات ركن است، كه اگر عمداً یا اشتباهاً كم یا زیاد شود، نماز باطل است.