مسأله 2168- صلح آن است كه انسان با دیگری سازش كند كه مقداری از مال یا منفعت مال خود را ملك او كند، یا از طلب یا حق خود بگذرد كه او هم در عوض، مقداری از مال یا منفعت مال خود را به او واگذار نماید، یا از طلب یا حقی كه دارد بگذرد، بلكه اگر بدون آن كه عوض بگیرد مقداری از مال، یا منفعت مال خود را به كسی واگذار كند، یا از طلب یا حق خود بگذرد، باز هم صلح صحیح است.
مسأله 2169- دو نفری كه چیزی را به یكدیگر صلح میكنند، باید بالغ و عاقل باشند، و كسی آنها را مجبور نكرده باشد، و قصد صلح داشته باشند.
مسأله 2170- لازم نیست صیغه صلح به عربی خوانده شود، بلكه با هر لفظی كه بفهماند با هم صلح و سازش كرده اند صحیح است.
مسأله 2171- اگر كسی گوسفندهای خود را به چوپان بدهد كه مثلاً یك سال نگهداری كند و از شیر آن استفاده نماید و مقداری روغن بدهد، چنانچه شیر گوسفند را در مقابل زحمتهای چوپان و آن روغن صلح كند صحیح است، ولی اگر گوسفند را یك ساله به چوپان اجاره دهد كه از شیر آن استفاده كند و در عوض مقداری روغن بدهد، اشكال دارد.
مسأله 2172- اگر كسی بخواهد طلب یا حق خود را به دیگری صلح كند، در صورتی صحیح است كه او [دیگری] قبول نماید، ولی اگر بخواهد از طلب یا حق خود بگذرد، قبول كردن او لازم نیست.
مسأله 2173- اگر انسان مقدار بدهی خود را بداند و طلبكار او نداند، چنانچه طلبكار طلب خود را به كمتر از مقداری كه هست صلح كند، مثلاً پنجاه تومان طلبكار باشد و طلب خود را به ده تومان صلح نماید، زیادی برای بدهكار حلال نیست، مگر آن كه مقدار بدهی خود را به او بگوید و او را راضی كند، یا طوری باشد كه اگر مقدار طلب خود را میدانست، باز هم به آن مقدار صلح میكرد.
مسأله 2174- اگر بخواهند دو چیزی كه از یك جنس و وزن آنها معلوم است به یكدیگر صلح كنند، احتیاط واجب آن است كه وزن یكی بیشتر از دیگری نباشد، ولی اگر وزن آنها معلوم نباشد، اگرچه احتمال دهند كه وزن یكی بیشتر از دیگری است، صلح صحیح است.
مسأله 2175- اگر دو نفر از یك نفر طلبكار باشند، یا دو نفر از دو نفر دیگر طلبكار باشند و بخواهند طلبهای خود را به یكدیگر صلح كنند، چنانچه طلب آنان از یك جنس، و وزن آنها یكی باشد، مثلاً هر دو ده مَن گندم طلبكار باشند، مصالحۀ آنان صحیح است؛ و همچنین است اگر جنس طلب آنان یكی نباشد، مثلاً یكی ده مَن برنج و دیگری دوازده مَن گندم طلبكار باشد، ولی اگر طلب آنان از یك جنس و چیزی باشد كه معمولاً با وزن یا پیمانه آن را معامله میكنند، در صورتی كه وزن یا پیمانۀ آنها مساوی نباشد، مصالحه آنان اشكال دارد.
مسأله 2176- اگر از كسی طلبی دارد كه باید بعد از مدتی بگیرد، چنانچه طلب خود را به مقدار كمتری صلح كند و مقصودش این باشد كه از مقداری از طلب خود گذشت كند و بقیه را نقد بگیرد، اشكال ندارد.
مسأله 2177- اگر دو نفر چیزی را با هم صلح كنند، با رضایت یكدیگر میتوانند صلح را به هم بزنند، و نیز اگر در ضمن معامله برای هر دو، یا یكی از آنان حق به هم زدن معامله را قرار داده باشند، كسی كه آن حق را دارد میتواند صلح را به هم بزند.
مسأله 2178- تا وقتی خریدار و فروشنده از مجلس معامله متفرق نشدهاند، میتوانند معامله را به هم بزنند، و نیز اگر مشتری حیوانی را بخرد، تا سه روز حق به هم زدن معامله را دارد، و همچنین است اگر پول جنسی را كه نقد خریده تا سه روز ندهد و جنس را تحویل نگیرد، فروشنده میتواند معامله را به هم بزند، ولی كسی كه مالی را صلح میكند در این سه روز حق به هم زدن صلح را ندارد، و در هشت صورت دیگر كه در احكام خرید و فروش گفته شد میتواند صلح را به هم بزند.
مسأله 2179- اگر چیزی را كه به صلح گرفته معیوب باشد، میتواند صلح را به هم بزند، ولی اگر بخواهد تفاوت قیمت صحیح و معیوب را بگیرد اشكال دارد.
مسأله 2180- هر گاه مال خود را به كسی صلح نماید و با او شرط كند كه اگر بعد از مرگ وارثی نداشتم، باید چیزی را كه به تو صلح كردم وقف كنی، و او هم این شرط را قبول كند، باید به شرط عمل نماید.