آب مطلق و مضاف
مسأله 15- آب یا مطلق است یا مضاف: آبِ مضاف آبی است كه آن را از چیزی بگیرند، مثل آب هندوانه و گلاب، یا با چیزی مخلوط باشد، مثل آبی كه به قدری با گِل و مانند آن مخلوط شود كه دیگر به آن آب نگویند، و غیر اینها آبِ مطلق است و آن بر پنج قسم است:
اوّل: آب كر، دوم: آب قلیل، سوم: آب جاری، چهارم: آب باران، پنجم: آب چاه.
1- آب كر
مسأله 16 – آب كر مقدار آبی است كه اگر در ظرفی كه درازا و پهنا و گودی آن هر یك سه وجب و نیم است بریزند، آن ظرف را پر كند. و وزن آن از صد و بیست و هشت مَن تبریز بیست مثقال كمتر است، كه 376.740 كیلوگرم می‌شود.
مسأله 17- اگر عین نجس ـ مانند بول و خون ـ یا چیزی كه نجس شده است ـ مانند لباس نجس ـ به آب كر برسد، چنانچه آن آب بو یا رنگ یا مزۀ نجاست را بگیرد، نجس می‌شود و اگر تغییر نكند، نجس نمی‌شود.
مسأله 18- اگر بوی آب كر به واسطۀ غیر نجاست تغییر كند، نجس نمی‌شود.
مسأله 19- اگر عین نجس ـ مانند خون ـ به آبی كه بیشتر از كر است برسد، و بو یا رنگ یا مزۀ قسمتی از آن را تغییر دهد، چنانچه مقداری كه تغییر نكرده، كمتر از كر باشد تمام آب نجس می‌شود و اگر به اندازۀ كر یا بیشتر باشد، فقط مقداری كه بو یا رنگ یا مزۀ آن تغییر كرده نجس است.
مسأله20- آب فوّاره اگر متصل به كر باشد آب نجس را پاك می‌كند، ولی اگر قطره قطره روی آب نجس بریزد آن را پاك نمی‌كند، مگر آن كه چیزی روی فوّاره بگیرند تا آبِ آن قبل از قطره قطره شدن به آب نجس متصل شود، و بنابر احتیاط واجب باید آب فوّاره با آن آبِ نجس مخلوط گردد.
مسأله21- اگر چیز نجس را زیر شیری كه متصل به كر است بشویند، آبی كه از آن چیز میریزد، اگر متصل به كر باشد و بو یا رنگ یا مزۀ نجاست نگرفته باشد و عین نجاست هم در آن نباشد پاك است.
مسأله 22- اگر مقداری از آب كر یخ ببندد و باقی آن به قدر كر نباشد، چنانچه نجاست به آن برسد نجس می‌شود، و هر قدر از یخ هم آب شود نجس است.
مسأله 23- آبی كه به اندازۀ كر بوده، اگر انسان شك كند از كر كمتر شده یا نه، مثل آب كر است؛ یعنی نجاست را پاك می‌كند و اگر نجاستی هم به آن برسد نجس نمی‌شود، و آبی كه كمتر از كر بوده و انسان شك دارد به مقدار كر شده یا نه، حكم آب كر ندارد.
مسأله 24- كر بودن آب به سه راه ثابت می‌شود:
اوّل: آن كه خود انسان یقین كند.
دوم: آن كه دو مرد عادل خبر دهند.
سوم: كسی كه آب در اختیار اوست به كر بودن آن خبر دهد، مثلاً حمامی بگوید: آب حوض حمام كر است.
2- آب قلیل
مسأله 25- آب قلیل آبی است كه از زمین نجوشد و از کُر كمتر باشد.
مسأله 26- اگر آب قلیل روی چیز نجس بریزد، یا چیز نجس به آن برسد نجس می‌شود، ولی اگر از بالا با فشار روی چیز نجس بریزد، مقداری كه به آن چیز می‌رسد، نجس و هر چه بالاتر از آن است پاك می‌باشد.
مسأله 27- آب قلیلی كه برای برطرف كردن عین نجاست روی چیز نجس ریخته شود و از آن جدا گردد، نجس است، و بنابر احتیاط واجب باید از آب قلیلی هم كه بعد از برطرف شدنِ عین نجاست، برای آب كشیدنِ چیز نجس روی آن می‌ریزند و از آن جدا می‌شود اجتناب كنند، ولی آبی كه با آن مخرج بول و غائط را می‌شویند با پنج شرط پاك است:
اوّل: آن كه بو یا رنگ یا مزۀ نجاست نگرفته باشد.
دوم: نجاستی از خارج به آن نرسیده باشد.
سوم: نجاست دیگری مثل خون با بول یا غائط بیرون نیامده باشد.
چهارم: ذره‌های غائط در آب پیدا نباشد.
پنجم: بیشتر از مقدار معمول، نجاست به اطراف مخرج نرسیده باشد.
3- آب جاری
مسأله 28- آب جاری آبی است كه از زمین بجوشد و جریان داشته باشد، مانند آب چشمه و قنات.
مسأله 29- آب جاری اگرچه كمتر از كر باشد، چنانچه نجاست به آن برسد تا وقتی بو یا رنگ یا مزۀ آن به واسطۀ نجاست تغییر نكرده، پاك است.
مسأله 30 – اگر نجاستی به آب جاری برسد، مقداری از آن كه بو یا رنگ یا مزهاش به واسطۀ نجاست تغییر كرده نجس است، و طرفی كه متصل به چشمه است، اگرچه كمتر از كر باشد پاك است، و آبهای دیگر نهر اگر به اندازۀ كر باشد، یا به واسطۀ آبی كه تغییر نكرده به آب طرف چشمه متصل باشد، پاك و گرنه نجس است.
مسأله 31 – آب چشمه‌ای كه جاری نیست ولی طوری است كه اگر از آن بردارند باز می‌جوشد، حكم آب جاری دارد؛ یعنی اگر نجاست به آن برسد تا وقتی كه بو یا رنگ یا مزۀ آن به واسطۀ نجاست تغییر نكرده، پاك است.
مسأله 32 – آبی كه كنار نهر ایستاده و متصل به آب جاری است، حكم آب جاری دارد.
مسأله 33- چشمه‌ای كه مثلاً در زمستان می‌جوشد و در تابستان از جوشش می‌افتد فقط وقتی كه می‌جوشد حكم آب جاری دارد.
مسأله 34- آب حوض حمام اگرچه كمتر از كر باشد، چنانچه به خزینه‌ای كه آب آن به اندازۀ كر است متصل باشد، مثل آب جاری است.
مسأله 35 – آب لوله‌های حمام و عمارات كه از شیرها و دوشها میریزد، اگر متصل به كر باشد مثل آب جاری است.
مسأله 36- آبی كه روی زمین جریان دارد ولی از زمین نمی‌جوشد، چنانچه كمتر از كر باشد و نجاست به آن برسد نجس می‌شود، اما اگر از بالا با فشار به پایین بریزد، چنانچه نجاست به پایین آن برسد بالای آن نجس نمی‌شود.
4- آب باران
مسأله 37- اگر به چیز نجسی كه عین نجاست در آن نیست یك مرتبه باران ببارد، جائی كه باران به آن برسد پاك می‌شود، و در فرش و لباس و مانند اینها فشار لازم نیست، ولی باریدن دو سه قطره فایده ندارد، بلكه باید طوری باشد كه بگویند باران می‌آید.
مسأله 38 – اگر باران به عین نجس ببارد و به جای دیگر ترشّح كند، چنانچه عین نجاست همراه آن نباشد، و بو یا رنگ یا مزۀ نجاست نگرفته باشد پاك است، پس اگر باران بر خون ببارد و ترشّح كند، چنانچه ذرّه‌ای خون در آن باشد، یا آن كه بو یا رنگ یا مزۀ خون گرفته باشد نجس می‌باشد
مسأله 39 – اگر بر سقفِ عمارت یا روی بام آن عین نجاست باشد، تا وقتی باران به بام می‌بارد آبی كه به چیز نجس رسیده و از سقف یا ناودان میریزد پاك است، و بعد از قطع شدنِ باران، اگر معلوم باشد آبی كه میریزد به چیز نجس رسیده است نجس می‌باشد.
مسأله 40 – زمین نجسی كه باران بر آن ببارد پاك می‌شود، و اگر باران بر زمین جاری شود و به جای نجسی كه زیر سقف است برسد، آن را نیز پاك می‌كند.
مسأله 41 – خاك نجسی كه به واسطۀ باران گِل شود، پاك است.
مسأله 42 – هرگاه آب باران در جایی جمع شود، اگرچه كمتر از كر باشد، چنانچه موقعی كه باران می‌آید چیز نجسی را در آن بشویند و آب بو یا رنگ یا مزۀ نجاست نگیرد، آن چیز نجس پاك می‌شود.
مسأله 43 – اگر بر فرشِ پاكی كه روی زمین نجس است باران ببارد، و بر زمین نجس جاری شود، فرش نجس نمی‌شود و زمین هم پاك می‌گردد.
5- آب چاه
مسأله 44- آب چاهی كه از زمین می‌جوشد، اگرچه كمتر از كر باشد چنانچه نجاست به آن برسد، تا وقتی بو یا رنگ یا مزۀ آن به واسطۀ نجاست تغییر نكرده پاك است؛ ولی مستحب است پس از رسیدن بعضی از نجاست‌ها، مقداری كه در كتاب‌های مفصّل گفته شده از آب آن بكشند.
مسأله 45- اگر نجاستی در چاه بریزد و بو یا رنگ یا مزه آبِ آن را تغییر دهد، چنانچه تغییر آب چاه از بین برود، بنابر احتیاط واجب موقعی پاك می‌شود كه با آبی كه از چاه می‌جوشد مخلوط گردد.
مسأله46- اگر آب باران یا آب دیگر، در گودالی جمع شود و كمتر از كر باشد، به [مجرد] رسیدن نجاست به آن نجس می‌شود.