مسأله 925- برای مرد و زن مستحب است پیش از نمازهای واجب یومیه اذان و اقامه بگویند، ولی پیش از نمازهای واجب غیر یومیه ـ مثل نماز آیات ـ مستحب است سه مرتبه بگویند الصّلوة.
مسأله 926- مستحب است در روز اوّلی كه بچّه به دنیا می‌آید، یا پیش از آن كه بند نافش بیفتد، در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگویند.
مسأله 927- اذان هیجده جمله است:
«اَللهُ اَكبرُ»؛ چهار مرتبه.
«اَشهّدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاّاللهُ – اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ ـ حَی عَلَی الصَّلوة ـ حَی عَلَی الفَلاحِ ـ حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ ـ اَللهُ اَكبرُ ـ لااِلَهَ اِلاّاللهُ»؛ هر یك دو مرتبه.
و اقامه هفده جمله است : یعنی دو مرتبه «اَللهُ اَكبرُ» از اوّل اذان و یك مرتبه «لا اِلهَ اِلاّ اللهُ» از آخر آن كم می‌شود و بعد از گفتن «حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ» باید دو مرتبه «قَد قامَتِ الصَّلوة» اضافه نمود.
مسأله 928- «اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیاً وَلِی اللهِ» جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از «اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ» به قصد قربت گفته شود.
ترجمۀ اذان و اقامه
«اللهُ اكبر»: یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است كه او را وصف كنند.
«اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الاّ اللهُ»: یعنی شهادت می‌دهم كه غیر خدائی كه یكتا و بی همتا است خدای دیگری سزاوار پرستش نیست.
«اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ»: یعنی شهادت می‌دهم كه حضرت محمّد بن عبدالله )ص) پیغمبر و فرستادۀ خدا است.
«اَشْهَدُ اَنَّ عَلیا اَمیرَالمؤمنینَ وَلِی اللهِ»: یعنی شهادت می‌دهم كه حضرت علی (علیه الصلوة والسلام)، امیرالمؤمنین و ولی خدا بر همۀ خلق است.
«حَی عَلَی الصَّلوة»: یعنی بشتاب برای نماز.
«حَی عَلَی الفَلاحِ»: یعنی بشتاب برای رستگاری.
«حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ»: یعنی بشتاب برای بهترین كارها كه نماز است.
«قَد قامَتِ الصَّلوة»: یعنی به تحقیق نماز بر پا شد.
«لا اِلهَ اِلاَّ الله»: یعنی خدائی سزاوار پرستش نیست مگر خدائی كه یكتا و بی همتا است.
مسأله 929- بین جمله‌های اذان و اقامه باید خیلی فاصله نشود، و اگر بین آن‌ها بیشتر از معمول فاصله بیندازد، باید دوباره آن را از سر بگیرد.
مسأله 930- اگر در اذان و اقامه صدا را در گلو بیندازد، چنانچه غنا شود ـ یعنی به طور آوازهخوانی كه در مجالس لهو و بازیگری معمول است، اذان و اقامه را بگوید ـ حرام است، و اگر غنا نشود مكروه می‌باشد.
مسأله 931- در پنج نماز اذان ساقط می‌شود:
اوّل: اذان نماز عصر روز جمعه.
دوم: نماز عصر روز عرفه كه روز نهم ذیحجه است.
سوم: نماز عشاء شب عید قربان برای كسی كه در مشعرالحرام باشد.
چهارم: نماز عصر و عشای زن مستحاضه.
پنجم: نماز عصر و عشای كسی كه نمی‌تواند از بیرون آمدن بول و غائط خودداری كند.
و در این پنج نماز در صورتی اذان ساقط می‌شود كه با نماز قبلی هیچ فاصله نشود، یا فاصلۀ كمی بین آن‌ها باشد، ولی فاصله شدن نافله و تعقیب ضرر ندارد.
مسأله 932- اگر برای نماز جماعتی اذان و اقامه گفته باشند، كسی كه با آن جماعت نماز می‌خواند نباید برای نماز خود اذان و اقامه بگوید.
مسأله 933- اگر برای خواندن نماز جماعت به مسجد برود و ببیند جماعت تمام شده، تا وقتی كه صفها به هم نخورده و جمعیت متفرّق نشده، می‌تواند برای نماز خود اذان و اقامه نگوید.
مسأله 934- در جائی كه عدّه‌ای مشغول نماز جماعتند، یا نماز آنان تازه تمام شده و صفها به هم نخورده است، اگر انسان بخواهد فُرادی، یا با جماعت دیگری كه بر پا می‌شود نماز بخواند با شش شرط اذان و اقامه از او ساقط می‌شود:
اوّل: آن كه نماز جماعت در مسجد باشد، و اگر در مسجد نباشد ساقط شدن اذان و اقامه اشكال دارد.
دوم: آن كه برای آن نماز اذان و اقامه گفته باشند.
سوم: آن كه نماز جماعت باطل نباشد.
چهارم: آن كه نماز او و نماز جماعت در یك مكان باشد، پس اگر نماز جماعت داخل مسجد باشد و او بخواهد در بام مسجد نماز بخواند، مستحب است اذان و اقامه بگوید.
پنجم: آن كه نماز او و نماز جماعت هر دو ادا باشد.
ششم: آن كه وقت نماز او و نماز جماعت مشترك باشد، مثلاً هر دو نماز ظهر، یا هر دو نماز عصر بخوانند، یا نمازی كه به جماعت خوانده می‌شود، نماز ظهر باشد و او نمازِ عصر بخواند، یا او نماز ظهر بخواند و نماز جماعت نماز عصر باشد.
مسأله 935- اگر در شرط سوم از شرط هائی كه در مسألۀ پیش گفته شد شك كند، یعنی شك كند كه نماز جماعت صحیح بوده یا نه، اذان و اقامه از او ساقط است؛ ولی اگر در یکی از پنج شرط دیگر شك كند، مستحب است اذان و اقامه بگوید.
مسأله 936- كسی كه اذان و اقامۀ دیگری را می‌شنود، مستحب است هر قسمتی را كه می‌شنود بگوید.
مسأله 937- كسی كه اذان و اقامۀ دیگری را شنیده، چه با او گفته باشد یا نه، در صورتی كه بین آن اذان و اقامه و نمازی كه می‌خواهد بخواند زیاد فاصله نشده باشد، می‌تواند برای نماز خود اذان و اقامه نگوید.
مسأله 938- اگر مرد اذان زن را با قصد لذّت بشنود، اذان از او ساقط نمی‌شود، بلكه اگر قصد لذّت هم نداشته باشد، ساقط شدن اذان اشكال دارد.
مسأله 939- اذان و اقامۀ نماز جماعت را باید مرد بگوید، ولی در جماعت زنان اگر زن اذان واقامه بگوید كافی است.
مسأله 940- اقامه باید بعد از اذان گفته شود، و اگر قبل از اذان بگویند صحیح نیست.
مسأله 941- اگر كلمات اذان و اقامه را بدون ترتیب بگوید، مثلاً «حَی عَلَی الفَلاحِ» را پیش از «حَی عَلَی الصَّلاة» بگوید، باید از جائی كه ترتیب به هم خورده دوباره بگوید.
مسأله 942- باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد، و اگر بین آن‌ها به قدری فاصله دهد كه اذانی را كه گفته اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید، و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد كه اذان و اقامۀ آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز اذان و اقامه بگوید.
مسأله 943- اذان و اقامه باید به عربی صحیح گفته شود، پس اگر به عربی غلط بگوید، یا به جای حرفی حرف دیگر بگوید، یا مثلاً ترجمۀ آن‌ها را به فارسی بگوید، صحیح نیست.
مسأله944- اذان و اقامه باید بعد از داخل شدن وقت نماز گفته شود، و اگر عمداً یا از روی فراموشی پیش از وقت بگوید، باطل است.
مسأله 945- اگر پیش از گفتن اقامه شك كند كه اذان گفته یا نه، باید اذان را بگوید، ولی اگر مشغول اقامه شود و شك كند كه اذان گفته یا نه، گفتن اذان لازم نیست.
مسأله 946- اگر در بین اذان یا اقامه پیش از آن كه قسمتی را بگوید شك كند كه قسمتِ پیش از آن را گفته یا نه، باید قسمتی را كه در گفتن آن شك كرده بگوید، ولی اگر در حال گفتنِ قسمتی از اذان یا اقامه شك كند كه آنچه پیش از آن است گفته یا نه، گفتن آن لازم نیست.
مسأله 947- مستحب است انسان در موقع گفتن اذان رو به قبله بایستد و با وضو یا غسل باشد، و دست‌ها را به گوش بگذارد و صدا را بلند نماید و بكشد، و بین جمله‌های اذان كمی فاصله دهد، و بین آن‌ها حرف نزند.
مسأله 948- مستحب است بدن انسان در موقع گفتن اقامه آرام باشد، و آن را از اذان آهستهتر بگوید، و جمله‌های آن را به هم نچسباند، ولی به اندازه‌ای كه بین جمله‌های اذان فاصله می‌دهد، بین جمله‌های اقامه فاصله ندهد.
مسأله 949- مستحب است بین اذان و اقامه یك قدم بردارد، یا قدری بنشیند، یا سجده كند، یا ذكر بگوید، یا دعا بخواند، یا قدری ساكت باشد، یا حرفی بزند، یا دو ركعت نماز بخواند؛ ولی حرف زدن بین اذان و اقامۀ نماز صبح، و نماز خواندن بین اذان و اقامۀ نماز مغرب مستحب نیست.
مسأله 950- مستحب است كسی را كه برای گفتن اذان معین می‌كنند، عادل و وقت شناس و صدایش بلند باشد، و اذان را در جای بلند بگوید.