مسأله1581– نه چیز روزه را باطل می‌كند:
اوّل: خوردن و آشامیدن. دوم: جماع. سوم: استمناء؛ و استمناء: آن است كه انسان با خود كاری كند كه منی از او بیرون آید. چهارم: دروغ بستن به خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر (علیهم السلام). پنجم: رساندن غبار غلیظ به حلق. ششم: فرو بردن تمام سر در آب. هفتم: باقیماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح. هشتم: اماله كردن با چیزهای روان. نهم: قی كردن.
و احكام اینها در مسائل آینده گفته می‌شود.
1 – خوردن و آشامیدن
مسأله 1582- اگر روزهدارعمداً چیزی را بخورد یا بیاشامد، روزۀ او باطل می‌شود، چه خوردن و آشامیدن آن چیز معمول باشد مثل نان و آب، چه معمول نباشد مثل خاك و شیرۀ درخت، و چه كم باشد یا زیاد، حتّی اگر مسواك را از دهان بیرون آورد و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن را فرو برد، روزۀ او باطل می‌شود، مگر این كه رطوبت مسواك در آب دهان به طوری از بین برود كه رطوبت خارج به آن گفته نشود.
مسأله 1583- اگر موقعی كه مشغول غذا خوردن است بفهمد صبح شده، باید لقمه را از دهان بیرون آورد، و چنانچه عمداً فرو برد روزهاش باطل است، و به دستوری كه بعداً گفته خواهد شد، كفّاره هم بر او واجب می‌شود.
مسأله 1584- اگر روزهدار سهواً چیزی بخورد یا بیاشامد، روزهاش باطل نمی‌شود.
مسأله 1585- احتیاط واجب آن است كه روزهدار از استعمال آمپولی كه به جای دوا و غذا به كار می‌رود خودداری كند، ولی تزریق آمپولی كه عضو را بیحس می‌كند، اشكال ندارد.
مسأله 1586- اگر روزۀدار چیزی را كه لای دندان مانده است عمداً فرو ببرد، روزۀاش باطل می‌شود.
مسأله 1587- كسی كه می‌خواهد روزه بگیرد، لازم نیست پیش از اذان دندانهایش را خلال كند، ولی اگر بداند غذایی كه لای دندان مانده در روز فرو می‌رود، چنانچه خلال نكند و چیزی از آن فرو رود، روزهاش باطل می‌شود.
مسأله 1588- فرو بردن آب دهان، اگر چه به واسطۀ خیال كردنِ ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمی‌كند.
مسأله 1589- فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده اشكال ندارد، ولی اگر داخل فضای دهان شود، احتیاط واجب آن است كه آن را فرو نبرند.
مسأله 1590- اگر روزهدار به قدری تشنه شود كه بترسد از تشنگی بمیرد، می‌تواند به اندازه‌ای كه از مردن نجات پیدا كند آب بیاشامد، ولی روزۀ او باطل می‌شود، و اگر ماه رمضان باشد، باید در بقیۀ روز از به جا آوردن كاری كه روزه را باطل می‌كند خودداری نماید.
مسأله 1591- جویدن غذا برای بچه یا پرنده، و چشیدن غذا و مانند اینها كه معمولاً به حلق نمی‌رسد، اگرچه اتفاقاً به حلق برسد روزه را باطل نمی‌كند، ولی اگر انسان از اوّل بداند كه به حلق می‌رسد، روزهاش باطل می‌شود و باید قضای آن را بگیرد و كفاره هم بر او واجب است.
مسأله 1592- انسان نمی‌تواند برای ضعف روزه را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری است كه معمولاً نمی‌شود آن را تحمّل كرد، خوردن روزه اشكال ندارد.
2 – جماع
مسأله 1593- جماع روزه را باطل می‌كند، اگر چه فقط به مقدار ختنه گاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید.
مسأله 1594- اگر كمتر از مقدار ختنهگاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید، روزه باطل نمی‌شود.
مسأله 1595– اگر شک کند که به اندازۀ ختنه گاه داخل شده یا نه، روزۀ او صحیح است.
مسأله 1596- اگر فراموش كند كه روزه است و جماع نماید، یا او را به جماع مجبور نمایند، روزۀ او باطل نمی‌شود؛ ولی چنانچه در بین جماع یادش بیاید، یا دیگر مجبور نباشد، باید فوراً از حال جماع خارج شود، و اگر خارج نشود روزۀ او باطل است.
3 – استمناء
مسأله 1597- اگر روزهدار استمناء كند ـ یعنی با خود كاری كند كه منی از او بیرون آید ـ، روزهاش باطل می‌شود.
مسأله 1598- اگر بیاختیار از او منی بیرون آید، روزهاش باطل نیست، ولی اگر كاری كند كه بیاختیار منی از او بیرون آید، روزهاش باطل می‌شود.
مسأله 1599- هرگاه روزهدار بداند كه اگر در روز بخوابد محتلم می‌شود ـ یعنی در خواب منی از او بیرون می‌آید ـ بنابراحتیاط واجب باید نخوابد، ولی در صورتی كه به سبب نخوابیدن به زحمت بیفتد، اگر بخوابد روزهاش باطل نمی‌شود.
مسأله 1600- اگر روزهدار در حال بیرون آمدن منی از خواب بیدار شود، واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیری كند.
مسأله 1601- روزه داری كه محتلم شده می‌تواند بول كند و به دستوری كه در مسأله 73 گفته شد استبراء نماید، اگرچه بداند به واسطۀ بول یا استبراء كردن باقیماندۀ منی از مجری بیرون می‌آید.
مسأله 1602- روزه داری كه محتلم شده، اگر بداند منی در مجری مانده و در صورتی كه پیش از غسل بول نكند، بعد از غسل منی از او بیرون می‌آید، بنابراحتیاط واجبباید پیش از غسل بول كند.
مسأله 1603- كسی كه می‌داند كه اگر عمداً منی از خود بیرون آورد روزهاش باطل می‌شود، در صورتی كه به قصد بیرون آمدن منی با كسی بازی و شوخی كند، اگرچه منی از او بیرون نیاید، بنابراحتیاط واجب باید روزه را تمام كند و قضا هم بنماید.
مسأله 1604- اگر روزهدار بدون قصد بیرون آمدن منی با كسی بازی و شوخی كند، چنانچه اطمینان دارد كه منی از او خارج نمی‌شود، اگرچه اتفاقاً منی بیرون آید روزۀ او صحیح است، ولی اگر اطمینان ندارد، در صورتی كه منی از او بیرون آید روزۀاش باطل است.
4 – دروغ بستن به خدا و پیغمبر
مسأله 1605- اگر روزهدار به گفتن یا به نوشتن یا به اشاره و مانند اینها، به خدا و پیغمبران و جانشینان پیغمبران عمداً نسبت دروغ بدهد، اگرچه فوراً بگوید دروغ گفتم یا توبه كند، روزۀ او باطل است، و احتیاط واجب آن است كه به حضرت زهرا (ع) هم نسبت دروغ ندهد.
مسأله 1606- اگر بخواهد خبری را كه نمی‌داند راست است یا دروغ نقل كند، بنابراحتیاط واجب باید از كسی كه آن خبر را گفته، یا از كتابی كه آن خبر در آن نوشته شده نقل نماید.
مسأله 1607- اگر چیزی را به اعتقاد این كه راست است از قول خدا یا پیغمبر نقل كند و بعد بفهمد دروغ بوده، روزهاش باطل نمی‌شود.
مسأله 1608- اگر بداند دروغ بستن به خدا و پیغمبر روزه را باطل می‌كند، و چیزی را كه می‌داند دروغ است به آنان نسبت دهد، و بعداً بفهمد آنچه را كه گفته راست بوده، احتیاط واجب آن است كه روزه را تمام كند و قضای آن را هم به جا آورد.
مسأله 1609- اگر دروغی را كه دیگری ساخته عمداً به خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر نسبت دهد، روزهاش باطل می‌شود؛ ولی اگر از قول كسی كه آن دروغ را ساخته نقل كند اشكال ندارد.
مسأله 1610- اگر از روزهدار بپرسند كه آیا پیغمبر(ص) چنین مطلبی فرموده‌اند؟ و او جائی كه در جواب باید بگوید: نه، عمداً بگوید: بلی، یا جائی كه باید بگوید: بلی، عمداً بگوید: نه، روزهاش باطل می‌شود.
مسأله 1611- اگر از قول خدا یا پیغمبر حرف راستی را بگوید بعد بگوید: دروغ گفتم، یا در شب دروغی را به آنان نسبت دهد و فردای آن، كه روزه می‌باشد بگوید: آنچه دیشب گفتم راست است، روزهاش باطل می‌شود.
5 – رساندن غبار غلیظ به حلق
مسأله 1612- رساندن غبار غلیظ به حلق روزه را باطل می‌كند، چه غبار چیزی باشد كه خوردن آن حلال است مثل آرد، یا غبار چیزی باشد كه خوردن آن حرام است مثل خاك، و بنابراحتیاط واجب باید غباری را هم كه غلیظ نیست به حلق نرساند.
مسأله 1613- اگر به واسطۀ باد، غبار غلیظی پیدا شود و انسان با این كه متوجه است، مواظبت نكند و به حلق برسد، روزهاش باطل می‌شود.
مسأله 1614- احتیاط واجب آن است كه روزهدار بخار غلیظو دود سیگار و تنباكو و مانند اینها را هم به حلق نرساند.
مسأله 1615- اگر مواظبت نكند و غبار یا بخار یا دود و مانند اینها داخل حلق شود، چنانچه یقین داشته كه به حلق نمی‌رسد، روزهاش صحیح است، و اگر گمان می‌كرده كه به حلق نمی‌رسد، بنابراحتیاط واجبباید آن روزه را قضا كند.
مسأله 1616- اگر فراموش كند كه روزه است و مواظبت نكند، یا بی اختیار غبار و مانند آن به حلق او برسد، روزهاش باطل نمی‌شود، و چنانچه ممكن است باید آن را بیرون آورد.
6 – فرو بردن سر در آب
مسأله 1617- اگر روزهدار عمداً تمام سر را در آب فرو برد، اگرچه باقی بدن او از آب بیرون باشد، روزهاش باطل می‌شود ، ولی اگر تمام بدن را آب بگیرد و مقداری از سر بیرون باشد، روزه باطل نمی‌شود.
مسأله 1618- اگر نصف سر را یك دفعه و نصف دیگر آن را دفعه دیگر در آب فرو برد، روزهاش باطل نمی‌شود.
مسأله 1619- اگر شك كند كه تمام سر زیر آب رفته یا نه، روزهاش صحیح است.
مسأله 1620- اگر تمام سر زیر آب به رود ولی مقداری از موها بیرون بماند، روزهاش باطل می‌شود.
مسأله 1621- اگر سر را در گلاب فرو برد روزه باطل می‌شود، و احتیاط واجب آن است كه سر را در آبهای مضاف دیگر هم فرو نبرد، ولی در چیزهای دیگری كه روان است اشكال ندارد.
مسأله 1622- اگر روزهدار بی اختیار در آب بیفتد و تمام سر او را آب بگیرد، یا فراموش كند كه روزه است و سر در آب فرو برد، روزۀ او باطل نمی‌شود.
مسأله 1623- اگر به خیال این كه آب سر او را نمی‌گیرد، خود را در آب بیندازد و آب تمام سر او را بگیرد، روزهاش اشكال دارد.
مسأله 1624- اگر فراموش كند كه روزه است و سر را در آب فرو برد، یا دیگری به زور سر او را در آب فرو برد، چنانچه در زیر آب یادش بیاید كه روزه است، یا آن كس دست خود را بردارد باید فوراً سر را بیرون آورد، و چنانچه بیرون نیاورد روزهاش باطل می‌شود.
مسأله 1625- اگر فراموش كند كه روزه است و به نیت غسل سر در آب فرو برد، روزه و غسل او صحیح است.
مسأله 1626- اگر بداند كه روزه است و عمداً برای غسل سر را در آب فرو برد، چنانچه روزۀ او مثل روزۀ رمضان واجب معین باشد، روزه و غسل هر دو باطل است؛ و اگر روزۀ مستحب باشد یا روزۀ واجبی باشد كه ـ مثل روزۀ كفّاره ـ وقت معینی ندارد، غسل صحیح و روزه باطل می‌باشد.
مسأله 1627- اگر برای آن كه كسی را از غرق شدن نجات دهد، سر را در آب فرو برد، اگر چه نجات دادن او واجب باشد، روزهاش باطل می‌شود.
7 – باقیماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح
مسأله 1628- اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نكند، یا اگر وظیفۀ او تیمّم است عمداً تیمّم ننماید، روزهاش باطل است.
مسأله 1629- اگر در روزۀ واجبی كه مثل روزۀ ماه رمضان وقت آن معین است، تا اذان صبح غسل نكند و تیمّم هم ننماید، ولی از روی عمد نباشد، مثل آن كه دیگری نگذارد غسل و تیمّم كند، روزهاش صحیح است.
مسأله 1630- كسی كه جنب است و می‌خواهد روزۀ واجبی بگیرد كه ـ مثل روزۀ ماه رمضان ـ وقت آن معین است، چنانچه عمداً غسل نكند تا وقت تنگ شود، بنابراحتیاط واجب باید تیمّم كند و روزه بگیرد و قضای آن را هم به جا آورد.
مسأله 1631- اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش كند و بعد از یك روز یادش بیاید، باید روزۀ آن روز را قضا نماید، و اگر بعد از چند روز یادش بیاید، باید روزۀ هر چند روزی را كه یقین دارد جنب بوده قضا نماید، مثلاً اگر نمی‌داند سه روز جنب بوده یا چهار روز، باید روزۀ سه روز را قضا كند.
مسأله 1632- كسی كه در شب ماه رمضان برای هیچ كدام از غسل و تیمّم وقت ندارد، اگر خود را جنب كند، روزهاش باطل است و قضا و كفّاره بر او واجب می‌شود؛ ولی اگر برای تیمّم وقت دارد، چنانچه خود را جنب كند، بنابراحتیاط واجب باید تیمّم نماید و روزه بگیرد و قضای آن را هم به جا آورد.
مسأله 1633- اگر برای آن كه بفهمد وقت دارد یا نه، جستوجو نماید و گمان كند كه به اندازۀ غسل وقت دارد، و خود را جنب كند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده، چنانچه تیمّم كند روزهاش صحیح است؛ و اگر بدون جستوجو گمان كند كه وقت دارد و خود را جنب نماید و بعد بفهمد وقت تنگ بوده و با تیمّم روزه بگیرد، بنابراحتیاط واجب باید روزۀ آن روز را قضا كند.
مسأله 1634- كسی كه در شب ماه رمضان جُنب است و می‌داند كه اگر بخوابد تا صبح بیدار نمی‌شود، نباید بخوابد، و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزهاش باطل است، و قضا و كفّاره بر او واجب می‌شود.
مسأله 1635- هرگاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود، احتیاط واجب آن است كه پیش از غسل نخوابد، اگرچه احتمال بدهد كه اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود.
مسأله 1636- كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می‌داند یا احتمال می‌دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، چنانچه تصمیم داشته باشد كه بعد از بیدار شدن غسل كند، و با این تصمیم بخوابد و تا اذان خواب بماند، روزهاش صحیح است.
مسأله 1637- كسی كه در شب ماه رمضان جُنب است و می‌داند یا احتمال می‌دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، چنانچه غفلت داشته باشد كه بعد از بیدار شدن باید غسل كند، در صورتی كه بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند، بنابر احتیاطقضا و كفّاره بر او واجب می‌شود.
مسأله 1638- كسی كه در شب ماه رمضان جُنب است و می‌داند یا احتمال می‌دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، چنانچه نخواهد بعد از بیدار شدن غسل كند، یا تردید داشته باشد كه غسل كند یا نه، در صورتی كه بخوابد و بیدار نشود، روزهاش باطل است.
مسأله 1639- اگر جُنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد كه اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، و تصمیم هم داشته باشد كه بعد از بیدار شدن غسل كند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید روزۀ آن روز را قضا كند، و اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبۀ سوم بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، قضای روزه و كفاره بر او واجب می‌شود.
مسأله 1640- بنابراحتیاط واجب خوابی را كه در آن محتلم شده، باید خواب اوّل حساب كند، پس اگر بعد از بیدار شدن دوباره بخوابد و بداند یا احتمال دهد كه بیدار می‌شود و تصمیم هم داشته باشد كه بعد از بیدار شدن غسل كند، چنانچه تا اذان خواب بماند، بنابر احتیاط واجب باید قضای آن روز را بگیرد، اگر دوباره بیدار شود و بداند یا احتمال دهد كه اگر بخوابد بیدار می‌شود و تصمیم داشته باشد كه بعد از بیدار شدن غسل كند، در صورتی كه باز هم بخوابد و تا اذان خواب بماند، باید قضای آن روز را بگیرد و بنابر احتیاط واجب كفاره هم بر او واجب می‌شود.
مسأله 1641- اگر روزۀدار در روز محتلم شود، واجب نیست فوراً غسل كند.
مسأله 1642- هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده، اگرچه بداند پیش از اذان محتلم شده، روزۀ او صحیح است.
مسأله 1643- كسی كه می‌خواهد قضای روزۀ رمضان را بگیرد، هرگاه تا اذان صبح جُنب بماند، اگرچه از روی عمد نباشد، روزۀ او باطل است.
مسأله 1644- كسی كه می‌خواهد قضای روزۀ رمضان را بگیرد، اگر بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده و بداند پیش از اذان محتلم شده است، چنانچه وقت قضای روزه تنگ است ـ مثلاً پنج روز روزۀ قضای رمضان دارد و پنج روز هم به رمضان مانده است ـ بنابراحتیاط واجب باید آن روز را روزه بگیرد و بعد از رمضان هم عوض آن را به جا آورد ؛ و اگر وقت قضای روزه تنگ نیست، روزۀ او باطل است.
مسأله 1645- اگر در روزۀ واجبی غیر روزۀ رمضان و قضای آن، تا اذان صبح جنب بماند ولی از روی عمد نباشد، چنانچه وقت آن روزه معین است ـ مثلاً نذر كرده كه آن روز را روزه بگیرد ـ روزهاش صحیح است، و اگر مثل روزۀ كفاره ـ وقت آن معین نیست، احتیاط واجب آن است كه غیر از آن روز، روز دیگری را روزه بگیرد.
مسأله 1646- اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و عمداً غسل نكند، یا اگر وظیفۀ او تیمّم است عمداً تیمّم نكند، روزهاش باطل است.
مسأله 1647- اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و برای غسل وقت نداشته باشد، چنانچه بخواهد روزۀ واجبی بگیرد كه ـ مثل روزۀ رمضان ـ وقت آن معین است، باید تیمّم نماید، و بنابراحتیاط واجب تا اذان صبح بیدار بماند؛ و اگر بخواهد روزۀ مستحب یا روزۀ واجبی بگیرد كه ـ مثل روزۀ كفاره ـ وقت آن معین نیست، نمی‌تواند با تیمّم روزه بگیرد.
مسأله 1648- اگر زن نزدیك اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و برای هیچ كدام از غسل و تیمّم وقت نداشته باشد، یا بعد از اذان بفهمد كه پیش از اذان پاك شده، چنانچه روزه‌ای را كه می‌گیرد ـ مثل روزۀ رمضان ـ واجب معین باشد صحیح است، و اگر روزۀ مستحب یا روزه‌ای باشد كه ـ مثل روزۀ كفاره ـ وقت آن معین نیست، صحیح بودن آن اشكال دارد.
مسأله 1649- اگر زن بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاك شود، یا در بین روز خون حیض یا نفاس ببیند، اگرچه نزدیك مغرب باشد روزۀ او باطل است.
مسأله 1650- اگر زن غسل حیض یا نفاس را فراموش كند و بعد از یك روز یا چند روز یادش بیاید، روزه‌هائی كه گرفته صحیح است.
مسأله 1651- اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و در غسل كردن كوتاهی كند و تا اذان غسل نكند، روزهاش باطل است؛ ولی چنانچه كوتاهی نكند ـ مثلاً منتظر باشد كه حمام زنانه شود ـ اگرچه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نكند، روزۀ او صحیح است.
مسأله 1652- اگر زنی كه در حال استحاضه است، غسلهای خود را به تفصیلی كه در احكام استحاضه گفته شد به جا آورد، روزۀ او صحیح است.
مسأله 1653- كسی كه مس میت كرده ـ یعنی جائی از بدن خود را به بدن میت رسانده ـ می‌تواند بدون غسل مس میت روزه بگیرد، و اگر در حال روزه هم میت را مس نماید، روزۀ او باطل نمی‌شود.
8 – اماله كردن
مسأله 1654- اماله كردن با چیز روان، اگرچه از روی ناچاری و برای معالجه باشد، روزۀ را باطل می‌كند.
9 – قی كردن عمدی
مسأله 1655- هرگاه روزهدار عمداً قی كند، اگرچه به واسطۀ مرض و مانند آن ناچار باشد، روزهاش باطل می‌شود، ولی اگر سهواً یا بیاختیار قی كند، اشكال ندارد.
مسأله 1656-اگر در شب چیزی بخورد كه می‌داند به واسطۀ خوردن آن، در روز بیاختیار قی می‌كند، احتیاط واجبآن است كه روزۀ آن روز را قضا نماید.
مسأله 1657- اگر روزهدار بتواند از قی كردن خودداری كند، چنانچه برای او ضرر و مشقّت نداشته باشد، باید خودداری نماید.
مسأله 1658- اگر مگس در گلوی روزهدار برود، چنانچه ممكن باشد باید آن را بیرون آورد و روزۀ او باطل نمی‌شود؛ ولی اگر بداند كه به واسطۀ بیرون آوردن آن قی می‌كند، واجب نیست بیرون آورد و روزۀ او صحیح است.
مسأله 1659- اگر سهواً چیزی را فرو ببرد و پیش از رسیدن به شكم یادش بیاید كه روزه است، چنانچه ممكن باشد باید آن را بیرون آورد و روزۀ او صحیح است.
مسأله 1660- اگر یقین داشته باشد كه به واسطۀ آروغ زدن، چیزی از گلو بیرون می‌آید، نباید عمداً آروغ بزند، ولی اگر یقین نداشته باشد اشكال ندارد.
مسأله 1661- اگر آروغ بزند و چیزی در گلو یا دهانش بیاید، باید آن را بیرون بریزد و اگر بیاختیار فرو رود، روزهاش صحیح است.