فقیه بزرگ عصر پس از هفتاد سال تلاش علمی و فعالیت های اجتماعی و سیاسی در صبح روز پنج شنبه 12شوال 1380 ه.ق. برابر با 10/1/1340 در حالی که 88 بهار زندگی را پشت سر گذاشته بود ، چشم از جهان فرو بست . پیکر فقیه سترگ در میان اندوه هزاران نفر و با تشییع و تجلیلی که تا آن روز کمتر سابقه داشت ، در بالاسر حرم حضرت معصومه (س) جنب در ورودی مسجد اعظم به خاک سپرده شد . به همین مناسبت تمام شهرهای ایران به صورت عزا و تعطیل در آمد . پرچم های سیاه بر بالای کوچه ، خیابان و بازار نصب شد . مجالس ترحیم و مراسم عزاداری باشکوهی دراغلب کشورهای اسلامی به ویژه در کربلا و نجف برگزار گردید و این مراسم در ایران تا پایان چهلم ادامه پیدا کرد . سفرا و نمایندگان کشورهای اسلامی دراین مصیبت ابراز همدردی کردند ، حتی کشورهای شوروی ، آمریکا و انگلیس مجبور شدند پرچم های سفارتخانه ها و کنسول گری های خود را به عنوان عزا نیمه افراشته نگه دارند .(1)
زمزمه تلقین
مرحوم آیت الله حاج شیخ مجتبی عراقی از شخصیت های علمی و از نزدیکان و ملازمان آیت الله بروجردی بود . از مراسم تشییع و تدفین پیکر آن فقید فقیه چنین نقل می کند : ” وقتی که با شکوه تمام جنازه را تشییع کردند و به مسجداعظم برای دفن آوردند ، خداوند مرا مفتخر به عنایتی کرد و آن در لحد نهادن آن بزرگوار بود . عده معدودی اطراف جنازه بودیم . حاج احمد نزد من آمد و گفت آقا فرمودند آقا مجتبی مرا در قبر بگذارد . از این مطلب حالت عجیبی به من دست داد . وقتی وارد قبر شدم ، تمام مستحبات دفن که سابقه ذهنی نسبت به آن نداشتم به یادم آمد . آداب را به جا آوردم . آن بزرگوار را در لحد نهادم . صورتشان را باز کردم و روی خشت گذاشتم و شروع به تلقین کردم . وقتی شانه هایشان را گرفتم و گفتم : افهم و اسمع . ناگهان همهمه آن بزرگوار بلند شد . من با همهمه ایشان ، بسیار آشنا بودم . وقتی برای شرکت در مجلس استفتا می رفتم ، در ایوان منزل همهمه ایشان را از بین همه صداها می فهمیدم .با خود گفتم :شاید خیال به من دست داده است . سرم را بلند کردم ، دیدم در بیرون همهمه نیست . دوباره سرم را به قبر بردم و دقت کردم .همان همهمه را شنیدم .
این حکایت از مقام بلند آن جناب می کند .”(2)
یاد و نامش گرامی باد . به پایان آمداین دفتر حکایت همچنان باقیست .
به یقین شرح زندگی ، خدمات علمی ، فرهنگی ، سیاسی ، عمرانی و … آیت الله بروجردی خیلی بیش از اینهاست که در این فرصت تقدیم شد . به دلیل اختصار به گزارشی کوتاه بسنده گردید .
و السلام علی من اتبع الهدی
…………………………………………………………………………………………………………..
[1] – همان ، ص 268 .
2- چشم و چراغ مرجعیت ، ص 179 .