در مقام فتوى
آيت الله مظاهرى
اگر چه هميشه در درس مى فرمود: احتياط در ترك احتياط است . اما در مقام فتوى ، جرئت بى جهت و بى دليل نداشت و به لحاظ مقام علمى و تقدس خاصى كه داشت جانب احتياط را از دست نمى داد.
نظر آيت الله بروجردى در موردولايت فقيه
آيت الله شيخ حسين نورى همدانى
آقاى بروجردى در مساله ولايت فقيه ، خيلى وسعت نظر داشتند. آن موقعى كه بعضى از مقبره هاى صحن حضرت معصومه عليه السلام را براى ساختن مسجد اعظم مى خريدند، برخورد مى شد با مقبره هائى كه مى بايست خراب بشوند و ضميمه صحن مسجد شود كه اينها، خريدنى نبود، يا ورثه مشخصى نداشت ، آقاى بروجردى دستور دادند كه همه را خراب كنند.
آيت الله العظمى حاج شيخ مرتضى حائرى خدمت ايشان رسيدند و پرسيدند كه
شما براى فقيه چه سمتى قائل هستيد كه دستور به هم زدن اين ساختمان را مى دهيد (البته بعضى از صاحبانشان را مى شد پيدا كرد و پول داد و رضايت گرفت كه همين كار را هم كردند، ولى بعضى از مقبره ها ممكن نبود كه از صاحبانشان رضايت گرفت
ايشان در جواب فرمودند:
ما فقيه را در قدرت و اختيار، تالى (1) مقام امام معصوم عليه السلام مى دانيم
آيا سجده از عناوين قصديه است يا غير قصديه ؟
آيت الله شيخ مجتبى عراقى
هر چيزى را كه شما فرض كنيد يا به اصطلاح قصد عنوان مى خواهد و يا قصد عنوان نمى خواهد، مثلا آيت الله بروجردى سجده را از عناوين قصديه نمى شمرند و اگر چنانچه اتفاق مى افتد كه كسى روى زمين بيفتد و همچنين قصد سجده هم نداشته باشد ايشان مى فرمودند: سجده است ، كه در اين قسمت حادثه اى اتفاق افتاد:
شبى از شبها كه داخل مسجد اعظم نماز جماعت مى خواندند و براى اينكه مردم بعد از نماز به ايشان هجوم نياورند، چون حالشان مقتضى نبود، گاه گاهى اتفاق مى افتاد كه به خادم ها سفارش مى كردند، درى را كه روبروى قسمت نماز خواندن ايشان است را باز بگذاريد تا آقا بعد از اينكه (السلام عليكم و رحمه الله عليه و بركاته )را فرمودند، حركت كنند و بروند به آن قسمت كه خالى از جمعيت است . يك شب كه مرحوم حاج احمد خادمى زير بغل ايشان را گرفته بودند و بنده هم دنبال سرشان بودم ، وقتى در باز شد، يك جوان هندى نه به عنوان فقر، بلكه از روى علاقه ، خودش را روى پاهاى ايشان انداخت ، مرحوم آقاى بروجردى ناراحت شدند و با عصايى كه داشتند ايشان را كنار زدند و فرمودند: سجده است ! سجده براى غير خدا جائز نيست ، چرا اين كار را مى كنيد؟
يكى دو قدمى كه رفت به حاج احمد فرمودند: ايشان را صدا كنيد، جوان هندى را صدا كردند و آمد و آقا دست برد جيب بغلشان و يك بسته پول به ايشان براى استماله (دلجويى )دادند من عرض كردم : آقا حضرتعالى مى فرمائيد كه سجده از عناوين غير قصديه است در حالى كه ما اين حالت را در روايات و در افعال علماء زياد داريم : ابى حمزه ثمالى وقتى خدمت حضرت سجاد عليه السلام رسيدند، ديدند حضرت على بن الحسين عليه السلام روى يك قبرى ايستاده است و زيارت مى خوانند، در روايت دارد كه ابى حمزه خم شد و قبل على يديه و رجليه . (دو دست و دو پاى حضرت را بوسيد)گفتم : آقا، قبل يديه خوب مى پذيريم ، اما قبل رجليه ، كه اگر سجده از عناوين غير قصديه باشد سجده محسوب مى شود پس چرا ايشان سجده كرده است ؟!
ايشان ساكت شدند و چيزى نفرمودند و فردا هم در جلسه استفتائات شركت نكردند و پس فردا، به محض ورود فرمودند:
نه خير سجده از عناوين غير قصديه است و سجده است و سجده براى غير خدا جائز نيست .
البته در آن حالت و آن موقع كسى جرات نمى كرد به ايشان حرفى بزند و بحث كند.
سجده كردن بر سنگمرمر
آيت الله عبدالصاحب مرتضوى لنگرودى
حضرت آيت الله العظمى استاد الاعظم آقاى بروجردى (رضوان الله تعالى عليه ) در بحث سجده ، نظر مباركشان اين بود كه جايز نيست بر سنگ مرمر سجده كردن.
در مسجد الحرام هم تمام سنگ فرشها، مرمر بودند و كسانى كه حج مشرف مى شدند مى خواستند روى سنگ مرمر سجده كنند و نماز بخوانند (زيرا سنى ها مهر نمى گذارند و جلوگيرى مى كنند) و در نتيجه زائران شيعه و ايرانى در رفاه نبودند و نمى توانستند از آن سنگها به عنوان مهر استفاده كنند و مقلدين آقا مجبور بودند كه يا مهر ببرند و يا حصير؛ كه سنى ها از اين كار جلوگيرى مى كردند و نمى گذاشتند و در هر حال مردم در مضيقه بودند و اذيت مى شدند.
مرحوم ابوى حضرت آيت الله العظمى آقا سيد مرتضى مرتضوى لنگرودى مى فرمودند: مقلدين آقا اگر به حج بروند خيلى اذيت مى شوند. عده اى آمده بودند خدمت ايشان و درخواست مى كردند كه شما بزرگوارى كنيد و با آيت الله بروجردى صحبت كنيد. مرحوم ابوى نيز چندين مرتبه با حضرت آيت الله العظمى بروجردى در اين مورد مباحثه كردند ولى فرمودند: سنگ مرمر از معدنى ها نيست تا جايز نباشد بر آن سجده كردن ، بلكه صدق حجرت (سنگ بودن )بيشتر است تا معدنيش ، خلاصه آقاى والد با ايشان يك بحث مفصل و كاملى حدود يك هفته داشتند تا بالاخره راى و نظر ايشان را بر گردادند و آيه الله بروجردى فرمودند: روى سنگ مرمر نيز جايز است سجده كردن .
مردم خيلى خوشحال شدند و دعا گوى مرحوم ابوى و حضرت آيت الله العظمى بروجردى شدند.
مساله غنا از نظر آيت الله بروجردى
آيت الله خامنه اى (رهبر معظم انقلاب)
مرحوم آيت الله العظمى بروجردى (رضوان الله تعالى عليه ) معتقد بودند: غنا آن چيزى است كه مخصوص مجالس لهو باشد يعنى آن آهنگها و آوازهايى كه فقط در مجالس لهو و خوشگذرانى خوانده مى شود، حرام است ولو اينكه در بيرون مجلس لهو خوانده بشود و ما آن زمان كه مرحوم آيت الله بروجردى حيات داشتند، اين را تطبيق مى كرديم با آن آهنگها و ترانه هايى كه در آن وقت معمول بود، اينها را ما قدر مسلم از غنا مى دانستيم ، ولى موارد ديگر مسلم نبود.
منع بوسيدن عتبه
آيت الله العظمى خامنه اى (رهبر معظم انقلاب)
نقل است كه مرحوم آيت الله العظمى بروجردى (رضوان الله عليه )آن عالم بزرگ ، مجتهد قوى ، عميق و روشن فكر، از اينكه عتبه را ببوسند منع مى كرد.
با اينكه شايد مستحب باشد، احتمالا در روايت ، بوسيدن عتبه وارد شده است ، در كتب دعا هست و به ذهنم مى رسد كه در روايت هم هست كه عتبه را ببوسند، با اينكه اين كار مستحب است ، ايشان مى گفتند: اين كار را نكنيد تا مبادا ديگران خيال كنند كه ما بر قبور مطهر ائمه عليه السلام سجده مى كنيم و به دشمنان عليه شيعه تشكيكى درست نكنند.
ذبيحه اهل كتاب چه حكمى دارد؟
حجه السلام و المسلمين فلسفى
وقتى پس از معالجه به اتفاق برادر و فرزندم از آلمان به شهر ژنو در سوئيس از بيروت به دمشق و بعد، از بغداد به نجف اشرف رفتيم و بعد، از عراق به ايران آمديم.
پس از مراجعت ، در قم به ملاقات آيت الله بروجردى رفتم تا شرح جريان سفر را بگويم
آيت الله العظمى بروجردى گفتند: شما برويد تهران ، چون فعلا كار داريد، ولى با فراق بيشتر مجددا به قم بياييد و دو سه روزى بمانيد و آنچه را ديده ايد و لازم است كه من بدانم ، بازگو كنيد.
سفر بعد كه به قم آمدم ، ايشان خلوت كردند و در موقعيتى كه هيچ كس جز من و ايشان نبود، مشروح جريان سفر را به دقت جويا شدند. يكى از چيزهاى جالبى كه به ايشان گفتم و مورد توجهشان واقع شد اين بود كه گفتم : آقا فكرى بكنيد براى ايرانيانى كه به اروپا مى روند، امروز اروپا رفتن مثل از تهران به قم شده است ، هر روز با هواپيما سفر مى كنند، چند ساعتى طول نمى كشد كه در اروپا هستيد. عده اى يك روز كار دارند، عده اى دو روز يا بيشتر كار دارند، اينها مساله شرعى هم مى دانند و در اين يكى دو روز ممكن است نان و تخم مرغ يا نان و كره ، يا نان و ماهى بخورند و برگردند، اما بعضى مى روند و يكى دو ماه و بيشتر مى مانند و كار دارند، غذا مى خواهند، گوشت مى خواهند، آنها كه نمى دانند كه نبايد ذبيحه اهل كتاب را خورد، مى خورند و دچار مشكل نمى شوند، اما بايد فكرى براى آنهايى كرد كه مساله مى دانند و اروپا مى روند و زياد مى مانند و از روى ناچارى ، ذبيحه اهل كتاب را مى خورند و مرتكب گناه مى شوند و ممكن است رفته رفته متجرى شوند.
آيت الله العظمى بروجردى فرمودند: اين از مسائل مهم است و مربوط به مقام فتوى است و بايد براى آن فكر كرد. گفتم : من مطلبى به نظرم آمده كه مى خواهم به شما عرض كنم
فرمودند: مطلب چيست ؟!گفتم : آيا مى توانيد در مقام فتوى ، ذبيحه تجارت را از ذبيحه عبادت جدا كنيد؟ ذبيحه اى كه با بسم الله و رو به قبله ذبح كنند ذبيحه عبادت باشد و توسط مسلمانان صورت گيرد، اما ذبيحه تجارت اگر توسط اهل كتاب هم انجام شد منعى نداشته باشد؟ اگر بگويم طرح اين مطلب اثرى بسيار عميق در آيت الله العظمى بروجردى گذاشت ، هيچ مبالغه نكرده ام . الان جلوى چشمم مجسم است كه ايشان گوش دادند و يك مرتبه سر را به پايين خم كردند و يكى دو دقيقه به فكر فرو رفتند، من هم ساكت بودم . بعد سر را بلند كردند و گفتند: بايد به تمام ادله مراجعه كرد.
ولى افسوس كه عمرشان وفا نكرد، زيرا فرصت زيادى لازم بود تا تمام ابعاد قضيه بررسى شود.
موارد مصرف سهم امامعليه السلام
آيت الله سيد جليل زر آبادى :
من منزل آن مرحوم نمى رفتم كه حمل بر برخى مسائل نشود.
دو مرتبه وقتى كه از در درشكه پايين مى آمد، از نزديك با آن بزرگوار برخورد داشتم . از ايشان سوال شد: به فلان آقا سهم امام بدهيم ؟
فرمودند: مادامى كه محصل يا مروج دين است اشكالى ندارد. من از اين جواب فهميدم ، محور مجاز بودن مصرف سهم امام ، تحصيل و ترويج دين است .
…………………………………………………………………………..
1- پيرو ، آنكه مى آيد. )فرهنگ صبا