سومین پسر سید مرتضی، علامه طباطبائی سید محمد مهدی نجفی
صفحه / 136
مشهور به بحر العلوم بود(1). یکی از افراد دودمانش راجع به اولاد و اعقاب او از نجف نامهای به من نوشته است(2) که من در اینجا میآورم(3).
علامه بحرالعلوم رحمت الله علیه پسری به نام محمد داشته که در حیات پدر در کودکی به سال 1200 درگذشته است(4). و دیگر سید رضا است که دانشمندی فقیه و بزرگوار بوده است(5).
سید رضا هفت پسر و سه دختر داشته است: دختران یکی همسر صاحب جواهر قدس سره(6)، دومی همسر میرزا علینقی پسر سید حسن پسر سید محمد مجاهد و سومی همسر میرزا داود پسر دانشمند فقیه ملا اسدالله بروجردی بودهاند.
اما پسران سید رضا: یکی سید علی مؤلف کتاب البرهان القاطع(7)در
صفحه / 137
فقه، و سید محمد تقی، و سید کاظم داماد صاحب جواهر بوده، و این سید کاظم در سال 1288 بلاعقب درگذشت، و سید جواد، و سید عبدالحسین داماد صاحب ضوابط(8)و سید محمد علی، و سید حسین که شاعری برازنده دارای قصائد برجسته، و مدائح و مراثی مشهور بوده است.
سید علی صاحب برهان قاطع سه پسر داشته است: سید هاشم و سید محمد باقر و سید حسین. سید محمد باقر پدر سید جعفر صاحب شرح دعای کمیل و غیره است، و او امروز زنده است، سلمه الله تعالی. سید محمد تقی پدر سید حسین است که بلاعقب بود، و سید علی نقی پدر سید هادی و سید محمدعلی است. سید هادی هم پدر سید میرزا و سید علی است. سید میرزا نیز پسری به نام سید هادی دارد. سید علی هم پدر سید احمد و سید محمد و سید علاءالدین و سید عزالدین و سید مهدی است.
سید محمدعلی – پسر سید رضا پسر بحرالعلوم – رحمت الله علیه، سید غیاث و سید شمس الدین و سید ضیاءالدین را بر جای گذاشت. سید ضیاءالدین هم پسری به نام سید نورالدین داشت.
سید محمد تقی پسر سید رضا نیز پدر سید محمد صاحب کتاب «البلغه» است(9). اولاد ذکور او سید مهدی صاحب تقریرات دروس میرزا
صفحه / 138
محمد حسن شیرازی(10) و او فقط دارای دختر بوده، و در زمان حیات پدرش درگذشت. و دیگر میر علی و او نیز در زمان پدرش بلاعقب از دنیا رفت و سید جعفر که مردی فاضل بوده و او پدر سید موسی است.
دیگر از اولاد سید محمد صاحب بلغه، سید عباس و سید حسن میباشند که هر دو زندهاند.
سید جواد پسر دیگر سید رضا، دو پسر به نامهای سید محمد که فقط صاحب دختر بوده، و سید حبیب داشته است. سید حبیب هم پدر سید جواد و سید مهدی و سید جعفر بود. و اما سید عبدالحسین پسر سید رضا، داماد صاحب ضوابط دو پسر به نامهای سید مهدی و سید میرزا داشت که هر دو بلاعقب درگذشتند.
سید محمد علی پسر دیگر سید رضا، پسری به نام سید جعفر داشت و او پدر سید محمد علی است که اولاد ذکور نداشت.
سید حسین صاحب قصائد، پدر سید ابراهیم و سید محسن و سید موسی و سید عبدالحسین بود. سید موسی و سید عبدالحسین بلاعقب درگذشتند. سید محسن پدر سید مهدی بود. سید مهدی هم پدر سید محمد صالح، و سید محمد صالح پدر سید محسن است.
سید ابراهیم دو پسر داشت: سید حسن و سید محمد. سید محمد هم پدر سید علی است که بلاعقب بود و سید رضا، و او هم پدر سید محمد
صفحه / 139
است. سید حسن پدر سید محمد باقر بوده که اولاد نداشت و سید محمد تقی و فرزندان او: سید حسن و سید عباس و سید علی و سید محمد صادق(11) و او پدر سید مهدی است(12).
………………………………………………………………………………………………..
1- شرح حال مفصل علامه بحرالعلوم را بعنوان نخستین شاگرد استاد کل وحید بهبهانی در کتاب شرح زندگانی وحید بهبهانی نوشته ایم. برای اطلاع از شخصیت والای او به آنجا مراجعه شود. علامه بحر العلوم در سال 1212 در نجف اشرف وفات یافت.
2- این دلیل است که مرحوم آیت الله بروجردی کتاب انساب خاندان خود را در بروجرد نوشته اند، چنانکه ما گفته ایم و هم از آن مرحوم شنیده ایم، نه در نجف و سی سال قبل از بازگشت به بروجرد، یعنی اوائل جوانی که آقای سید اسماعیل علوی نوشته اند.
3- تفصیل اولاد بحرالعلوم را نوادگان دانشمندش سید محمد صادق و سید حسین بحرالعلوم در مقدمه جلد اول کتاب »رجال بحرالعلوم» نوشته اند، و گزیده آن در اینجا آمده است.
4- این بچه سه ساله بوده است.
5- سید محمد رضا بحرالعلوم تنها پسر علامه بحرالعلوم شاگرد پدرش و میرزای ق می از فقها و علمای بزرگ و صاحب تألیفات مهم بوده، در سال 1253 در نجف درگذشت.
6- شیخ محمد حسن نجفی، فقیه اعظم متوفای سال 1266، مؤلف کتاب با عظمت »جواهر الکلام» در فقه استدلالی شیعه اما میه که به نام آن معروف به »صاحب جواهر» است.
7- سید علی بحرالعلوم مؤلف کتاب »برهان قاطع» در فقه، متوفی به سال 1298، شاگرد شیخ علی کاشف الغطا و شیخ محمد حسن صاحب جواهر، و پس از آنها زعیم حوزه عل میه نجف اشرف بوده است. کتاب برهان قاطع او که شرح مختصر نافع محقق حلی است، در سه جلد بزرگ در ایران چاپ شده است.
8- سید ابراهیم قزوینی مؤلف کتاب »ضوابط الاصوال» از فقهای بزرگ و مقیم کربلا بود، و همانجا به سال 1264 وفات یافت. او خود سر دودمان جمعی از علما و فقهای بعدی ما است.
9- سید محمد بحرالعلوم از طرف مادر نوه دختری آقا سید علی صاحب ریاض و شاگرد عمویش سید علی بحرالعلوم مؤلف برهان قاطع، و شیخ راضی نجفی، و سید حسین کوه کمری بوده است. پس از عمویش سید علی ریاست حوزه عل می نجف به او رسید. به سال 1326 از دنیا رفت. بلغة الفقیه او در ایران اخیرا با تحقیق سید محمد تقی بحرالعلوم تجدید چاپ شده است.
10- آیت الله میرزا محمد حسن شیرازی مشهور به میرزای بزرگ، فقیه و مرجع تقلید نا می صاحب فتوای معروف تنباکو که بر اساس آن امتیاز انحصار دخانیات ایران که در تعلق به کمپانی رژی انگلیسی داشت، لغو شد. میرزای شیرازی در سامره بسر می برد. حوزه درسی مه می داشت و دارای شاگردان بسیار و بزرگی بود. بسال 1312 در همان سامره از دنیا رفت، جنازه اش را به نجف اشرف آوردند و در آنجا مدفون شد.
11- فرزندان هفت پسر سید محمد رضا پسر علامه بحرالعلوم و نوادگان و نتیجه های او تا زمان ما اکثرا از علما و فضلاء و اهل بحث و اهل تحقیق بوده و می باشند. سید جعفر و سید محمد تقی و سید حسین و سید محمد صادق بحرالعلوم از علما ربع قرن اخیر نجف اشرف و همگی از این دسته بوده اند. پدران آنها تا سید رضا هم اغلب فقها و صاحبان تألیف و تصنیف هستند. امروز نیز آقای سید محمد بحرالعلوم از علمای اندیشمند و صاحب فکر و قلم و نظر و تألیف و تصنیف است. خداوند این دودمان شریف را پایدار بدارد تا از میان آنها باز هم دانشمندان به نام برخیزند. بمحمد و آله.
12- تا اینجا مضمون نامه یکی از احفاد علامه بحر العلوم بوده که آیت الله بروجردی در اینجا آورده اند و پس از آن به بحث خود پیرامون فرزندان جد چهارم خویش سید مرتضی ادامه می دهند. گفتنی است که در مقدمه جلد اول »رجال بحرالعلوم» ص 30 نوشته: »سید جواد (یکی از پسران سید مرتضی) برادر کوچکتر سید مهدی بحرالعلوم و جد اعلای سادات بروجردی در ایران است.» در صورتی که در این رساله می بینید مرحوم آیت الله بروجردی به تفصیل اولاد و اعقاب سایر فرزندان سید مرتضی و برادران سید جواد را که بسیاری از آنها در بروجرد بوده اند، نیز شرح می دهند.