از تاریخ ولادت و وفات و مدت عمر سید محمد چیزی به ما نرسیده است. اما از آنچه خود او قدس سره گفته که تاریخ فراغت از تألیف رساله ایمان و کفر سال 1126 است، میرساند او در آن تاریخ مردی دانشمند بوده که توانسته چنان کتابی را تألیف کند، چه بسا بتوان گفت یا پنداشت که او در اواخر قرن یازدهم هجری، بل در سال 1090 متولد شده است. و نیز از آنچه سید محمد در تاریخ فراغت از رساله مزار
صفحه / 115
نوشته (سال 1140) میتوان گفت که او تا سال چهلم سده دوازدهم زنده بوده است.
و از آنچه سید بزرگوار سید عبد الله جزائری رحمت الله علیه گفته که او قبل از سال 1168 فوت شده، باید گفت این 28 سال در بین این دو نظریه، در حیات و ممات او محل شک و تردید است. ولی او رحمت الله علیه، پسری داشته به نام سید رضا که در جوانی و سال 1180 از دنیا رفته و جنب مرقد سید محمد قدس سرهما دفن شده، و این شعر را بر سنگ قبرش نقر کردهاند:
غنچه نشکفتهای، از شجر علم و فضل خواست که تا بشکفد، رفت ز دار فنا
تا آخر ابیات دیگر، و تاریخ مرگ او را «حیف ز سید رضا» دانسته، و هم از تعبیر وی به «غنچه نشکفته» استفاده میشود که سید محمد در سال 1150 بل بعد از این سال نیز زنده بوده است.
زیرا اگر پدر سید رضا قبل از این تاریخ فوت شده باشد، او میباید موقع مرگ پدر 30 ساله یا بیشتر باشد، و ناگفته پیداست که به مرد سی ساله غنچه نشکفته گفته نمیشود، و اگر فرض شود مرگ پدر قبل از آن تاریخ بود، سن سید رضا بیشتر میشود و نابجائی این تعبیر هم بیشتر خواهد شد.
پس بنابر آنچه ما از این منابع استنباط کردیم، اگر گفته شود که سید محمد در دهه پنجم سده یازدهم متولد شده، و در دهه شصت سده دوازدهم در گذشته دور از صواب نیست.
از تمامی این قرائن و شواهد به دست میآید که سید محمد در طبقه
صفحه / 116
ملا محمد اکمل(1) و سید نعمت الله(2) و سید صدر الدین شارح وافیة(3) و امثال آنهاست.
……………………………………………………………………………….
1- پدر وحید بهبهانی.
2 – سید نعمت الله جزائری متوفای 1112 فقیه و محدث مشهور سرآمد شاگردان علامه مجلسی، شرح حال مفصل او را در »علامه مجلسی» آورده ایم.
3- سید صدر الدین رضوی ق می همدانی استاد وحید بهبهانی. وحید در رساله »الاجتهاد و الاخبار» او را استاد استناد خود می داند. شرح وافیة الاصول ملا عبدالله تونی از تألیفات ذیقیمت اوست.