اما شاگردان و استادان، من به نام آنها برخورد نکردهام، جز آنچه قبلاً از صاحب روضات نقل کردیم که وی یکی از سه استاد مولانا وحید بهبهانی بوده است. طبقه آن دو هم این را تأئید میکند. همچنین قرابت نسبی و سببی که میان آنها وجود داشته(1)و این که سید محمد از نظر زمان قبل از وحید بهبهانی بوده، و وحدت وطن و محل اقامت آنها مؤید آنست(2).
این معنی با آنچه در «روضات» در ترجمه وحید بهبهانی است که صاحب روضات برخورد به دیگری از استادان وحید غیر از پدرش ننموده منافات ندارد، زیرا ممکن است صاحب روضات بعد از آن
صفحه / 114
برخورد کرده باشد.
این احتمال هم هست که بر حسب طبقه و غیره، سید محمد از شاگردان فاضل هندی(3)و ملا ابو الحسن شریف(4)و علمای آن طبقه بوده باشد. بل احتمال میرود چیزی از درس مجلسی را هم درک کرده باشد(5)
…………………………………………………………………………………..
1- قرابت نسبی میان سید محمد و وحید بهبهانی همان است که گفتیم. او و شاگردش وحید هر دو نوه دختری مجلسی اول و ملا صالح مازندرانی و همسر وی آمنه خاتون دختر مجلسی بوده اند، و قرابت سببی هم اینست که سید محمد پدر زن وحید و او داماد سید بوده است.
2- تاریخ تألیفات سید نشان می دهد که او در نیمه اول سده دوازدهم هجری می زیسته و احتمالا در دهه اواسط آن سده از دنیا رفته است. هر دو اهل اصفهان و محل اقامت آنها نیز نجف اشرف بوده است. بنابر این قرائن می توان گفت وحید شاگرد سید بوده است.
3- منظور از فاضل هندی، شیخ محمد حسن اصفهانی متوفی به سال 1137، از فقهای نا می اواخر عهد صفوی است که چون مدتی در خردسالی با پدرش در هند بوده به فاضل هندی شهرت یافته است. کتاب مشهور »کشف اللثام» شرح قواعد علامه حلی، در فقه استدلالی شیعه از جمله آثار گرانقدر اوست.
4- ملا ابوالحسن شریف: ملا ابوالحسن بن محمد طاهر نباطی عاملی، از شاگردان بزرگ علامه مجلسی و مقیم اصفهان بوده است، چون مادرش دختر میر عبدالواسع خاتون آبادی، و خواهر میر محمد صالح خاتون آبادی داماد علامه مجلسی بوده است. لذا به واسطه شرافت نسب سادات، ملقب به شریف یعنی نسب مادرش شده است. ملا ابوالحسن جد مادری شیخ محمد حسن نجفی صاحب جواهر است. او سپس به نجف اشرف آمد و در 1138 یا 1139 همانجا وفات یافت.
5- منظور علامه مجلسی متوفای سال 1110 است. سید محمد که در سال 1126 دارای تألیف بوده می تواند شاگرد علامه مجلسی باشد.