من راهی برای آگاهی از اعقاب و دودمان سید محمد ندارم جز آنچه که پدرم قدس سره بارها در گفتگوهایش بیان میداشت. او حافظ انساب خاندانش بود. من بزرگسالانی از عموهایم و دیگران را که به مراتب از پدرم مسن تر بودند دیدهام که در این باره از او پرسش میکردند و هر چه او میگفت میپذیرفتند.
پدرم قدس سره میگفت: سید محمد نامبرده چهار پسر داشت: سید علی و سید رضی و سید مرتضی و سید رضا.
محدث نوری هم در فیض القدسی مینویسد: «سید محمد دختری داشته که به همسری وحید بهبهانی در آمد، و او مادر آقا محمد علی
صفحه / 128
صاحب مقامع است و من این را از غیر او نیافتهام(1).
اما سید رضا در سال 1180 بلا عقب درگذشت، چنانکه قبلاً یادآور شدیم.
سید علی دارای چهار پسر بوده است به این اسامی: سید عبدالکریم، سید عابد، سید حسین و سید حسن.
سید عبدالکریم چهار پسر داشت: سید علی و حاج میزا ابو تراب و سید عبدالغفور و سید مراد و دو دختر، یکی به نام مریم که همسر حاج میرزا محمود از غیر سادات بوده، و پس از مرگ یک دختر داشت و دیگری به نام بیگم که همسر یکی از سادات بروجرد غیر آل طباطبا بوده و از وی سید تقی پسر سید حسین(2)که به وی مقدس میگفتند متولد شد. او درگذشت در حالی که بازماندگانی داشت.
سید مراد هم بلا عقب درگذشت.
اولاد سید عبدالغفور فقط دختر بود و سه دختر بر جای گذاشت: حلیمه که بدون اولاد درگذشت و طوطی که دو دختر داشت و هر دو بلا عقب مردند و نسل او منقرض گشت و جهان که دو پسر داشت و من از آنها خبر ندارم.
میرزا ابو تراب دارای دو پسر بود به نامهای میرزا محمد حسین و میرزا محمد حسن و دختری که به همسری یکی از عمو زادگانش در اصفهان درآمد. میرزا محمد حسین شش پسر به اسامی میرزا محمد تقی و
صفحه / 129
سید جلال الدین و سید بهاء الدین و میرزا ابوالقاسم و سید جواد و سید محمد و یک دختر بلاعقب داشت، همه این شش پسر هم دارای اولاد بودند.
میرزا محمد حسن چهار پسر از خود باقی گذاشت. یکی از آنها وفات یافت و من از اولاد او اطلاعی ندارم بقیه هم زندهاند.
سید علی (پسر سید عبد الکریم) به اصفهان منتقل شد و عالمی جلیل بود. اولادش میرزا مهدی و میرزا محمد باقر و میرزا ابو الحسن بودند. من آنها را دیدم، همگی در گذشتند و دارای اولاد بودند. نیز دختری داشت که پسر عمویش میرزا محمد حسین او را به همسری گرفت.
سید حسین از اولاد سید علی – نامبرده – پسری به نام سید مظفر داشت که درگذشت و پسرانی به اسامی سید عبدالحسین و سید محمد علی و سید رضا و پنج دختر از خود بر جای گذاشت.
سید رضا بدون اولاد درگذشت ولی سید عبدالحسین و سید محمد علی اولادی داشتند که من از آنها بی خبرم. یکی از دختران سید مظفر همسر میرزا ابوتراب بود که بلا عقب درگذشت و دیگری همسر عالم جلیل ملا حسن تویسرکانی بود و از وی دانشمند بزرگوار آقا محمد ابراهیم متولد شد.
دختر سوم همسر شیخ موسی دزفولی بود و او از وی شیخ محمد و شیخ حسن داشت.
دختر چهارم همسر میرزا فضل الله از اهل بروجرد بود.
دختر پنجم همسر حاج محمد برادر میرزا فضل الله بود.
همه این دختران هم اولاد و اعقاب داشتند.
سید حسن پسر سید علی دارای سه پسر بود: میرزا ابوالقاسم معروف
صفحه / 130
به «سید اولیاء»، سید سلیمان و سید محمد و دختری به نام طیبه.
سید سلیمان پسری داشت به نام سید حسن که وفات یافت و دارای پسری بود که به اردبیل رفت و بازماندگانش در آن صفحات هستند. و دختری داشت که همسر فردی از دولت آباد بود(3)و از وی اولادی داشت.
سید سلیمان دختری داشت به نام فاطمه که همسر پسر عمویش سید حسین بود. سید محمد پسر سید حسن، سید عبد الباقی بر جای گذاشت که فقط اولاد دختر داشت و سید تقی و سید مهدی بلا عقب درگذشت، و سید تقی سید محمد داشت که در بروجرد بلاعقب وفات یافت و سید علی اصغر که در گیلان از دنیا رفت.
میرزا ابوالقاسم معروف به «سید اولیاء» پدر سید عبدالرحمن دانشمند فقیه پرهیزگار است که در مسجد جامع بروجرد امام جماعت بود و در سال 1323 از دنیا رفت رحمت الله علیه. از وی دو پسر صالح ماند: یکی حاج آقا حسن که عالمی جلیل و مقیم تهران بود و در آنجا در حدود سال 1350 بلاعقب درگذشت. و دیگری سید حسین که مردی عادل و موجه بود و بعد از پدرش امامت جماعت داشت و او دو پسر از خود بر جای گذاشت: یکی سید رضا که پس از پدر امام جماعت بود و اولادی داشت و سید ابراهیم که در تهران زنده است.
اما سید عابد پسر سید علی نامبرده، پدر سید اسماعیل و سید محمد علی و سید محمود و دختری که همسر میرزا فتح الله از اولاد سید رضی و مادر میرزا فضل الله بود. و دختری دیگر که اولاد نداشت.
صفحه / 131
اولاد سید اسماعیل فقط دختر بود و دختری داشت که همسر سید عبدالعظیم پسر سید محمد باقر مقیم قریه سامن(4)بود، و از وی پسری به نام سید محمد آورد و پس از او میرزا اسحاق نوربخش او را به همسری گرفت و از او پسری به نام سید حسین آورد و هر دو هم بازماندگانی دارند.
سید محمد علی پسر سید عابد، دانشمندی بزرگوار و در زمان خود مورد توجه عموم مردم بود. به منظور تحصیل علم به اصفهان سفر کرد و سپس به نجف رفت و در درس شریف العلما(5) و علمای طبقه او حضور مییافت. آنگاه به بروجرد بازگشت و از آنجا به شهر ری رفت و در آنجا وفات یافت. اولاد او منحصر به دختر بود و سه دختر باقی گذاشت. یکی از آنها به نام فاطمه همسر سید فضل الله از اولاد سید رضی (پسر سید محمد) بود و از وی پسری به نام سید محمد داشت که اولادش منحصر به دختر بود و دختری به نام سکینه داشت که دارای اولاد بوده است.
دختر دیگر او به نام مریم، عموی من عالم عابد سید جمال الدین او را به همسری گرفت و از وی عالم عامل بزرگوار سید نور الدین متولد شد که در حدود 1340 وفات یافت و برادرش سید فخر الدین که در علم و عمل مانند او بود و اندکی بعد از وی درگذشت.
سید فخرالدین دو پسر داشت که هر دو زندهاند و دختری به نام ربابه
صفحه / 132
که فوت شد و پسری داشت.
دختر سوم سید محمد به نام بیگم بود و او مادر حقیر گناهکار(6)و برادرم سید اسماعیل است.
برادرم در مشهد رضوی فوت شد و دو پسر دارد که زندهاند. مادرم و خواهرش مریم در زهد و عبادت مقام والائی داشتند. در سال 1323 هنگامی که من نجف بودم همانجا وفات کرد.
سید محمود – پسر سید عابد – دختری داشت که همسر شیخ نور الله بن ملا محمد حسن تویسرکانی بوده و از وی اولاد داشته است.
سید محمد – پسر سید فضل الله(7) عالمی عابد و عامل بود. در بروجرد درگذشت و او پدر سید محمد حسن و سید غلامحسین است.
سید رضی پسر سید محمد چهار پسر داشت. یکی از آنها به نام میرزا ابوطالب و او پدر میرزا اسدالله و دختری بود که همسر سید اولیاء از اولاد سید علی و مادر سید عبدالرحمن بود. میرزا اسدالله پدر سید نعمت الله و سید نصرالله و سید محمد و چهار دختر بود. یکی از آنها به نام زبیده همسر سید عبدالرحمن و مادر حاج آقا حسن نامبرده در اولاد سید علی بود. از سه دختر دیگر اطلاعی ندارم.
اما سید نصرالله اولادش فقط دختر بود و سه دختر داشت. سید محمد در مشهد رضوی علیه السلام درگذشت و او پدر سید ابو القاسم است که زنده و محصل علوم است و پسری دیگر و دختری که همگی زنده هستند.
سید نعمت الله عالمی فاضل بود. من قسمتی از علوم ادبی را در
صفحه / 133
بروجرد نزد وی خواندم. سپس به مشهد رفت و در آنجا مورد توجه و در امر به معروف و نهی از منکر ساعی بود و در همانجا هم وفات یافت. پسرش سید حبیب الله نیز فوت شد و دارای اولاد است. دو مین پسر سید رضی بن سید محمد، سید محمد بوده است و او پدر میرزا فتح الله و سید شفیع و سه دختر که یکی از آنها همسر میرزا اسدالله و مادر سید نصر الله، و دیگری همسر سید مرتضی پسر سید جواد بود.
میرزا فتح الله، پسری به نام سید فضل الله و دختری داشت که بلا عقب بود. سید فضل الله هم سید محمد و سید حسین و سید حسن و سه دختر داشت.
سید شفیع پدر سید جلال و سید آقاجان بود. سید آقاجان هم پسری داشت که بلاعقب درگذشت و هم دختری داشت که همسر سید محمد پسر سید فضل الله بود.
سید جلال دو پسر به نامهای سید علی اکبر و سید علی اصغر داشت که هر دو بلا عقب درگذشتند. دختری هم داشت که اولادی نداشت و با انقراض آنها نسل سید شفیع هم تا آنجا که اطلاع دارم منقرض شد.
سومین پسر سید رضی بن سید محمد، میرزا بابا بود که اولادش منحصر به دختر بود و چهار دختر داشت: طوطی همسر میرزا ابو تراب از اولاد سید علینقی که مادر فرزندانش بود، و خاتون همسر سید رفیع و مادر اولاد او، و حیه که گویا همسر حجة الاسلام میرزا محمود (صاحب مواهب السنیه) و مادر سید هبة الله و سید عبد الحسین بود. میرزا بابا دختر دیگری هم داشته است که من از بازماندگان او اطلاعی ندارم.
چهارمین پسر سید رضی پسر سید محمد، میرزا عبد الله بود و او پدر سید رفیع و دختری است که از وی اطلاعی ندارم. سید رفیع هم دو پسر
صفحه / 134
به اسامی سید محمد حسن و سید علی و دختری داشته که بلاعقب بود.
سید محمد حسن سه پسر داشت: سید عبد الحسین و سید میرزا و سید علی. سید علی پسر سید رفیع هم پسر و دختری داشته که من از آنها اطلاع ندارم.
……………………………………………………………………………………….
[1] – در مقدمه کتاب به تفصیل توضیح داده ایم که میرزا حیدر علی مجلسی، در »انساب خاندان مجلسی» و آقا احمد بهبهانی در »مرآت الاحوال» که هر دو از بستگان خاندان سید محمد بوده اند، صریحا این را نوشته اند و محدث نوری از آنها گرفته است. این دو کتاب به نظر مرحوم آیت الله بروجردی نرسیده بود.
2- در عبارت »سید تقی سید حسین» است. گویا »بن» در میان آنها افتاده است.
3 – از نواحی بروجرد و ملایر است.
4 – سامن روستائی نزدیک شهرستان ملایر است.
5 – ملا محمد شریف بن حسینعلی مازندرانی مشهور به »شریف العلما» متولد و مقیم کربلا، استاد فقهای عصر و جامع معقول و منقول بود. گویند در مجلس درسش بیش از هزار نفر حضور داشتند. او از اساتید حاج شیخ مرتضی انصاری است. به سال 1245 در کربلا درگذشت.
6 – مادر مرحوم آیت الله عظ می مؤلف کتاب قدس سره و برادرشان سید اسماعیل.
7- و پدر مادر آیت الله فقید.