مسأله 2044- حج زیارت كردن خانۀ خدا و انجام اعمالی است كه دستور داده‌اند در آن جا به جا آورده شود، و در تمام عمر بر كسی كه این شرایط را دارا باشد، یك مرتبه واجب می‌شود:
اوّل: آن كه بالغ باشد.
دوم: آن كه عاقل و آزاد باشد.
سوم: به واسطۀ رفتن به حج مجبور نشود كار حرامی را انجام دهد، یا عمل واجبی را كه از حج مهمتر است ترك نماید، پس اگر مجبور باشد از راه غصبی برود و راه دیگری هم نباشد، نباید حج برود.
چهارم: آن كه مستطیع باشد؛ و مستطیع بودن به چند چیز است:
اوّل: آن كه توشۀ راه و مركب سواری یا مالی كه بتواند آن‌ها را تهیه كند داشته باشد.
دوم: سلامت مزاج و توانایی آن را داشته باشد كه بتواند مكه رود و حج را به جا آورد.
سوم: در راه مانعی از رفتن نباشد، و اگر راه بسته باشد، یا انسان بترسد كه در راه جان یا عِرض او از بین برود، یا مال او را ببرند، حج بر او واجب نیست، ولی اگر از راه دیگری بتواند برود، اگرچه دورتر باشد باید از آن راه برود.
چهارم: به قدر به جا آوردن اعمال حج وقت داشته باشد.
پنجم: مخارج كسانی را كه خرجی آنان بر او واجب است، مثل زن و بچّه و مخارج كسانی را كه مردم خرجی دادن به آن‌ها را لازم می‌دانند، داشته باشد.
ششم: بعد از برگشتن كسب، یا زراعت، یا عایدی ملك، یا راه دیگری برای معاش خود داشته باشد كه مجبور نشود به زحمت زندگی كند.
مسأله 2045- كسی كه بدون خانۀ ملكی رفع احتیاجش نمی‌شود، وقتی حج بر او واجب است كه پول خانه را هم داشته باشد.
مسأله 2046- زنی كه می‌تواند مكه برود، اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد و شوهرش هم ـ مثلاً فقیر باشد و ـ خرجی او را ندهد و ناچار شود كه به سختی زندگی كند، حج بر او واجب نیست.
مسأله 2047- اگر كسی توشۀ راه و مركب سواری نداشته باشد، و دیگری به او بگوید حج برو من خرج تو و عیالات تو را در موقعی كه در سفر حج هستی می‌دهم، در صورتی كه اطمینان داشته باشد كه خرج او را می‌دهد حج بر او واجب می‌شود.
مسأله 2048- اگر خرجی رفتن و برگشتن و خرجی عیالات كسی را در مدّتی كه مكه می‌رود و بر می‌گردد به او ببخشند، و با او شرط كنند كه حج كند و او قبول نماید، حج بر او واجب می‌شود، اگرچه قرض داشته باشد و در موقع برگشتن هم مالی كه بتواند با آن زندگی كند نداشته باشد.
مسأله 2049- اگر مخارج رفتن و برگشتن و مخارج عیالات كسی را در مدّتی كه مكه می‌رود و بر می‌گردد به او بدهند و بگویند: حج برو، ولی ملك او نكنند، در صورتی كه اطمینان داشته باشد كه از او پس نمی‌گیرند، حج بر او واجب می‌شود.
مسأله 2050- اگر مقداری مال كه برای حج كافی است به كسی بدهند و با او شرط كنند كه در راه مكه خدمت كسی كه مال را داده بنماید، حج بر او واجب نمی‌شود.
مسأله 2051- اگر مقداری مال به كسی بدهند و حج بر او واجب شود، چنانچه حج نماید هر چند بعداً مالی از خود پیدا كند، دیگر حج بر او واجب نیست.
مسأله 2052- اگر برای تجارت مثلاً تا جدّه برود و مالی به دست آورد كه اگر بخواهد از آن جا به مكه رود مستطیع باشد، باید حج كند و در صورتی كه حج نماید، اگرچه بعداً مالی پیدا كند كه بتواند از وطن خود به مكه رود، دیگر حج بر او واجب نیست.
مسأله 2053- اگر انسان اجیر شود كه از طرف كس دیگر حج كند، چنانچه خودش نتواند برود و بخواهد دیگری را از طرف خودش بفرستد، باید از كسی كه او را اجیر كرده اجازه بگیرد.
مسأله 2054- اگر كسی مستطیع شود و مكه نرود و فقیر شود، باید اگرچه به زحمت باشد بعداً حج كند، و اگر به هیچ قسم نتواند حج برود، چنانچه كسی او را برای حج اجیر كند، باید به مكه رود و حج كسی را كه برای او اجیر شده به جا آورد، و تا سال بعد در مكه بماند و برای خود حج نماید، ولی اگر ممكن باشد كه اجیر شود و اجرت را نقد بگیرد و كسی كه او را اجیر كرده راضی شود كه حج او در سال بعد به جا آورده شود، باید سال اوّل برای خود و سال بعد برای كسی كه اجیر شده، حج نماید.
مسأله 2055- اگر در سال اولی كه مستطیع شده، به مكه رود و در وقت معینی كه دستور داده‌اند به عرفات و مشعر الحرام نرسد، چنانچه در سالهای بعد مستطیع نباشد، حج بر او واجب نیست؛ ولی اگر از سالهای پیش مستطیع بوده و نرفته، اگرچه به زحمت باشد باید حج كند.
مسأله 2056- اگر در سال اولی كه مستطیع شده حج نكند و بعد به واسطۀ پیری یا مرض و ناتوانی نتواند حج نماید و نا امید باشد از این كه بعداً خودش حج كند، باید دیگری را از طرف خود بفرستد، بلكه اگر در سال اوّلی كه به قدر رفتن حج مال پیدا كرده، به واسطۀ پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج كند، احتیاط مستحب آن است كسی را از طرف خود بفرستد كه حج نماید.
مسأله 2057- كسی كه از طرف دیگری برای حج اجیر شده، باید طواف نساء را از طرف او [منسوب عنه] به جا آورد، و اگر به جا نیاورد زن بر آن اجیر [نایب] حرام می‌شود.
مسأله 2058- اگر طواف نساء را درست به جا نیاورد یا فراموش كند، چنانچه بعد از چند روز یادش بیاید و از بین راه برگردد و به جا آورد، صحیح است.