مسأله 1408- مستحب است نمازهای واجب خصوصاً نمازهای یومیه را به جماعت بخوانند، و در نماز صبح و مغرب و عشا، خصوصاً برای همسایه مسجد و كسی كه صدای اذان مسجد را می‌شنود، بیشتر سفارش شده است.
مسأله 1409- اگر یك نفر به امام جماعت اقتدا كند، هر ركعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد، و اگر دو نفر اقتدا كنند هر ركعتی ثواب ششصد نماز دارد، و هرچه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر می‌شود، تا به ده نفر برسند و عدّۀ آنان كه از ده گذشت، اگر تمام آسمانها كاغذ و دریاها مركب و درختها قلم و جن و انس و ملائكه نویسنده شوند، نمی‌توانند ثواب یك ركعت آن را بنویسند.
مسأله 1410- حاضر نشدن به نماز جماعت از روی بیاعتنائی جایز نیست، و سزاوار نیست كه انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند.
مسأله 1411- مستحب است انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند، و نماز جماعت از نمازِ اوّل وقت كه فُرادی ـ یعنی تنها ـ خوانده شود بهتر است؛ و نیز نماز جماعتی را كه مختصر بخوانند از نماز فُرادی كه آن را طول بدهند، بهتر میباشد.
مسأله 1412- وقتی كه جماعت بر پا می‌شود مستحب است كسی كه نمازش را فرادی خوانده، دوباره با جماعت بخواند؛ و اگر بعد بفهمد كه نماز اوّلش باطل بوده، نماز دوم او كافی است.
مسأله 1413- اگر امام یا مأموم بخواهد نمازی را كه به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند، اشكال دارد.
مسأله 1414- كسی كه در نماز وسواس دارد و فقط در صورتی كه نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت می‌شود، باید نماز را با جماعت بخواند.
مسأله 1415- اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر كند كه نماز را به جماعت بخواند، نماز جماعت بر او واجب می‌شود.
مسأله 1416- نماز مستحب را نمی‌شود به جماعت خواند، مگر نماز استسقاء ـ كه برای آمدن باران می‌خوانند ـ و نمازی كه واجب بوده و به جهتی مستحب شده است، مانند نماز عید فطر و قربان كه در زمان امام(ع) واجب بوده و به واسطۀ غائب شدن ایشان، مستحب میباشد.
مسأله 1417- موقعی كه امام جماعت نماز یومیه می‌خواند، هر كدام از نمازهای یومیه را می‌شود به او اقتداء كرد، ولی اگر امام نماز یومیهاش را احتیاطاً دوباره می‌خواند، اقتدا كردن به او اشكال دارد.
مسأله 1418- اگر امام جماعت قضای نماز یومیه خود را می‌خواند، می‌شود به او اقتدا كرد، ولی اگر نمازش را احتیاطاً قضا می‌كند، یا قضای نماز كس دیگر را می‌خواند، اگر چه برای آن پول نگرفته باشد، اقتدای به او اشكال دارد.
مسأله 1419- اگر انسان نداند نمازی را كه امام می‌خواند نماز واجب یومیه است یا نماز مستحب، نمی‌تواند به او اقتدا كند.
مسأله 1420- اگر امام در محراب باشد و كسی پشت سر او اقتدا نكرده باشد، كسانی كه دو طرف محراب ایستاده‌اند و به واسطۀ دیوار محراب امام را نمی‌بینند نمی‌توانند اقتدا كنند، بلكه اگر كسی هم پشت سر امام اقتدا كرده باشد، اقتدا كردن كسانی كه دو طرف او ایستاده‌اند و به واسطۀ دیوار محراب امام را نمی‌بینند، اشكال دارد.
مسأله 1421- اگر به واسطۀ درازی صف اوّل، كسانی كه دو طرف صف ایستاده‌اند امام را نبینند، می‌توانند اقتدا كنند؛ و نیز اگر به واسطۀ درازی یكی از صفهای دیگر كسانی كه دو طرف آن ایستاده‌اند، صف جلوی خود را نبینند، می‌توانند اقتدا نمایند.
مسأله 1422- اگر صفهای جماعت تا درب مسجد برسد، كسی كه مقابل درب پشت صف ایستاده، نمازش صحیح است، و نیز نماز كسانی كه پشت سر او اقتدا می‌كنند صحیح میباشد، ولی نماز كسانی كه دو طرف او ایستاده‌اند و صف جلو را نمی‌بینند، اشكال دارد.
مسأله 1423- كسی كه پشت ستون ایستاده اگر از طرف راست یا چپ به واسطۀ مأموم دیگر به امام متصل نباشد، نمی‌تواند اقتدا كند.
مسأله 1424- جای ایستادن امام باید از جای مأموم بلندتر نباشد، ولی اگر مكان امام مقدار خیلی كمی بلندتر باشد اشكال ندارد؛ و نیز اگر زمین سراشیب باشد و امام در طرفی كه بلندتر است بایستد، در صورتی كه سراشیبی آن زیاد نباشد و طوری باشد كه به آن زمین مسطّح بگویند، مانعی ندارد.
مسأله 1425- اگر جای مأموم بلندتر از جای امام باشد اشكال ندارد، ولی اگر به قدری بلند باشد كه نگویند اجتماع كرده‌اند، جماعت صحیح نیست.
مسأله 1426- اگر بین كسانی كه در یك صف ایستاده‌اند بچّۀ ممیز ـ یعنی بچّه‌ای كه خوب و بد را می‌فهمد ـ فاصله شود، چنانچه ندانند نماز او باطل است، می‌توانند اقتدا كنند.
مسأله 1427- بعد از تكبیر امام اگر صفِ جلو آماده نماز و تكبیر گفتن آنان نزدیك باشد، كسی كه در صف بعد ایستاده می‌تواند تكبیر بگوید، ولی احتیاط مستحب آن است كه صبر كند تا تكبیر صف جلو تمام شود.
مسأله 1428- اگر بداند نمازِ یك صف از صفهای جلو باطل است، در صفهای بعد نمی‌تواند اقتدا كند، ولی اگر نداند نماز آنان صحیح است یا نه، می‌تواند اقتدا نماید.
مسأله 1429- هرگاه بداند نماز امام باطل است ـ مثلاً بداند امام وضو ندارد ـ اگرچه خود امام ملتفت نباشد، نمی‌تواند به او اقتدا كند.
مسأله 1430- اگر مأموم بعد از نماز بفهمد كه امام عادل نبوده، یا كافر بوده، یا به جهتی نمازش باطل بوده ـ مثلاً بیوضو نماز خوانده ـ نمازش صحیح است.
مسأله 1431- اگر در بین نماز شك كند كه اقتدا كرده یا نه، چنانچه در حالی باشد كه وظیفۀ مأموم است ـ مثلاً به حمد و سورۀ امام گوش می‌دهد ـ باید نماز را به جماعت تمام كند، و اگر مشغول كاری باشد كه هم وظیفۀ امام و هم وظیفۀ مأموم است ـ مثلاً در ركوع یا سجده باشد ـ باید نماز را به نیت فُرادی تمام نماید.
مسأله 1432- احتیاط واجب آن است كه در بین نماز جماعت تا ناچار نشود، نیت فُرادی نكند.
مسأله 1433- اگر مأموم به واسطۀ عذری بعد از حمد و سورۀ امام نیت فُرادی كند، لازم نیست حمد و سوره را بخواند، ولی اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیت فرادی نماید، باید مقداری را كه امام نخوانده بخواند.
مسأله 1434- اگر در بین نماز جماعت نیت فُرادی نماید، نمی‌تواند دوباره نیت جماعت كند، ولی اگر مردد شود كه نیت فُرادی كند یا نه، و بعد تصمیم بگیرد كه نماز را با جماعت تمام كند، نمازش صحیح است.
مسأله 1435- اگر شك كند كه نیت فُرادی كرده یا نه، باید بنا بگذارد كه نیت فُرادی نكرده است.
مسأله 1436- اگر موقعی كه امام در ركوع است اقتدا كند و به ركوع امام برسد، اگرچه ذكر امام تمام شده باشد، نمازش صحیح است و یك ركعت حساب می‌شود، امّا اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع امام نرسد، نمازش باطل است.
مسأله 1437- اگر موقعی كه امام در ركوع است اقتدا كند و به مقدار ركوع خم شود و شك كند كه به ركوع امام رسیده یا نه، نمازش باطل است.
مسأله 1438- اگر موقعی كه امام در ركوع است اقتدا كند و پیش از آن كه به اندازۀ ركوع خم شود، امام سر از ركوع بردارد، بنابراحتیاط واجب باید بایستد تا امام برای ركعت بعد برخیزد و آن را ركعت اوّل نماز خود حساب كند؛ ولی اگر برخاستن امام به قدری طول بكشد كه نگویند این شخص نماز جماعت می‌خواند، باید نیت فرادی نماید.
مسأله 1439- اگر اوّل نماز یا بین حمد و سوره اقتدا كند و پیش از آن كه به ركوع رود، امام سر از ركوع بردارد، نماز او صحیح است.
مسأله 1440- اگر موقعی برسد كه امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است، چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، باید بعد از نیت و گفتن تكبیرة الاحرام بنشیند و تشهد را با امام بخواند، ولی سلام را نگوید و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بایستد و بدون آن كه دوباره نیت كند و تكبیر بگوید، حمد و سوره را بخواند و آن را ركعت اوّل نماز خود حساب كند.
مسأله 1441- مأموم نباید جلوتر از امام بایستد و اگر مساوی او بایستد، اشكال ندارد؛ ولی اگر قدّ او بلندتر از امام است، بنابراحتیاط واجب باید طوری بایستد كه در ركوع و سجود جلوتر از امام نباشد.
مسأله 1442- در نماز جماعت باید بین مأموم و امام پرده و مانند آن كه پشت آن دیده نمی‌شود، فاصله نباشد، و همچنین است بین انسان و مأموم دیگری كه انسان به واسطۀ او به امام متصل شده است، ولی اگر امام مرد و مأموم زن باشد، چنانچه بین آن زن و امام یا بین آن زن و مأموم دیگری كه مرد است و زن به واسطۀ او به امام متصل شده است، پرده و مانند آن باشد، اشكال ندارد.
مسأله 1443- اگر بعد از شروع به نماز بین مأموم و امام، یا بین مأموم و كسی كه مأموم به واسطۀ او متصل به امام است، پرده یا چیز دیگری كه پشت آن را نمی‌توان دید فاصله شود، چنانچه مأموم فوراً قصد فُرادی نكند، نمازش باطل است.
مسأله 1444- احتیاط واجب آن است كه بین جای سجدۀ مأموم و جای ایستادن امام، بیشتر از یك قدم معمولی فاصله نباشد، و نیز اگر انسان به واسطۀ مأمومی‌كه جلوی او ایستاده به امام متصل باشد، بنابر احتیاط واجب باید فاصلۀ جای سجدهاش از جای ایستادن او بیشتر از یك قدم معمولی نباشد، و احتیاط مستحب آن است كه جای سجدۀ مأموم با جای كسی كه جلو او ایستاده هیچ فاصله نداشته باشد.
مسأله 1445- اگر مأموم به واسطۀ كسی كه طرف راست یا چپ او اقتدا كرده، به امام متصل باشد و از جلو به امام متصل نباشد، بنابر احتیاط واجب باید با كسی كه در طرف راست یا چپ او اقتدا كرده بیشتر از یك قدم معمولی فاصله نداشته باشد.
مسأله 1446- اگر در نماز بین مأموم و امام، یا بین مأموم و كسی كه مأموم به واسطۀ او به امام متصل است، بیشتر از یك قدم فاصله پیدا شود، چنانچه فوراً قصد فُرادی نكند، نمازش باطل است.
مسأله 1447- اگر نماز همۀ كسانی كه در صف جلو هستند تمام شود، یا همه نیت فُرادی نمایند، چنانچه فوراً برای نماز دیگری به امام اقتدا كنند، یا كسانی كه در صف بعد ایستاده‌اند فوراً قصد فرادی نمایند، نماز صف بعد صحیح است، و در غیر این دو صورت نماز صف بعد باطل میباشد.
مسأله 1448- اگر در ركعت دوم اقتدا كند، لازم نیست حمد و سوره بخواند، ولی قنوت و تشهّد را با امام می‌خواند، و احتیاط آن است كه موقع خواندن تشهّد، انگشتان دست و سینۀ پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند كند، و باید بعد از تشهد با امام برخیزد و حمد و سوره را بخواند، و اگر برای سوره وقت ندارد، حمد را تمام كند و در ركوع یا سجده خود را به امام برساند، ولی اگر در سجده به امام برسد، بهتر است كه احتیاطاً نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1449- اگر موقعی كه امام در ركعت دوم نماز چهار ركعتی است اقتدا كند، باید در ركعت دوم نمازش كه ركعت سوم امام است، بعد از دو سجده بنشیند و تشهّد را به مقدار واجب بخواند و برخیزد، و چنانچه برای گفتن سه مرتبه تسبیحات وقت ندارد، یك مرتبه بگوید و در ركوع یا سجده خود را به امام برساند.
مسأله 1450- اگر امام در ركعت سوم یا چهارم باشد و مأموم بداند كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمی‌رسد، بنابر احتیاط واجب باید صبر كند تا امام به ركوع رود، بعد اقتدا نماید.
مسأله 1451- اگر در ركعت سوم یا چهارم امام اقتدا كند، باید حمد و سوره را بخواند و اگر برای سوره وقت ندارد، باید حمد را تمام كند و در ركوع یا سجده، خود را به امام برساند، ولی اگر در سجده به امام برسد، بهتر آن است كه احتیاطاً نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1452- كسی كه می‌داند اگر سوره یا قنوت را تمام كند به ركوع امام نمی‌رسد، چنانچه عمداً سوره یا قنوت را بخواند و به ركوع نرسد نمازش اشكال دارد.
مسأله 1453- كسی كه اطمینان دارد كه اگر سوره را شروع كند، یا تمام نماید به ركوع امام می‌رسد، احتیاط واجب آن است كه سوره را شروع كند، یا اگر شروع كرده تمام نماید.
مسأله 1454- كسی كه یقین دارد، اگر سوره را بخواند به ركوع امام می‌رسد، چنانچه سوره را بخواند و به ركوع نرسد، نمازش صحیح است.
مسأله 1455- اگر امام ایستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است می‌تواند اقتدا كند، ولی باید حمد و سوره را به قصد قربت بخواند، و اگرچه بعد بفهمد كه امام در ركعت اوّل یا دوم بوده، نمازش صحیح است.
مسأله 1456- اگر به خیال این كه امام در ركعت اوّل یا دوم است، حمد و سوره نخواند و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوم یا چهارم بوده، نمازش صحیح است، ولی اگر پیش از ركوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند، و اگر وقت ندارد فقط حمد را بخواند و در ركوع یا سجده خود را به امام برساند.
مسأله 1457- اگر به خیال این كه امام در ركعت سوم یا چهارم است، حمد و سوره بخواند و پیش از ركوع یا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اوّل یا دوم بوده، نمازش صحیح است، و اگر در بین حمد و سوره بفهمد لازم نیست آن‌ها را تمام كند.
مسأله 1458- اگر موقعی كه مشغول نماز مستحبی است جماعت بر پا شود، چنانچه اطمینان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحب است نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود؛ بلكه اگر اطمینان نداشته باشد كه به ركعت اوّل برسد، مستحب است به همین دستور رفتار نماید.
مسأله 1459- اگر موقعی كه مشغول نماز سه ركعتی یا چهار ركعتی است جماعت بر پا شود، چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته و اطمینان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحب است به نیت نماز مستحبی نماز را دو ركعتی تمام كند و خود را به جماعت برساند.
مسأله 1460- اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد یا سلام اوّل باشد، لازم نیست نیت فرادی كند.
مسأله 1461- كسی كه یك ركعت از امام عقب مانده، بنابر احتیاط واجب باید وقتی امام تشهّد ركعت آخر را می‌خواند، انگشتان دست و سینۀ پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند نگه دارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگوید و بعد برخیزد.
شرایط امام جماعت
مسأله 1462- امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعۀ دوازده امامی و عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند؛ و نیز اگر مأموم مرد است امام او هم باید مرد باشد، و اقتدا كردن بچّۀ ممیز ـ كه خوب و بد را می‌فهمد ـ به بچّه ممیز دیگر مانعی ندارد.
مسأله 1463- امامی را كه عادل می‌دانسته، اگر شك كند به عدالت خود باقی است یا نه، می‌تواند به او اقتدا نماید.
مسأله 1464- كسی كه ایستاده نماز می‌خواند، نمی‌تواند به كسی كه نشسته یا خوابیده نماز می‌خواند اقتدا كند، و كسی كه نشسته نماز می‌خواند نمی‌تواند، به كسی كه خوابیده نماز می‌خواند اقتدا نماید.
مسأله 1465- كسی كه نشسته یا خوابیده نماز می‌خواند، می‌تواند به كسی كه نشسته نماز می‌خواند اقتدا كند، وكسی كه خوابیده نماز می‌خواند، می‌تواند به كسی كه خوابیده نماز می‌خواند اقتدا كند.
مسأله 1466- اگر امام جماعت به واسطۀ عذری با لباس نجس، یا با تیمّم، یا با وضوی جبیره‌ای نماز بخواند، می‌شود به او اقتدا كرد.
مسأله 1467- اگر امام مرضی دارد كه نمی‌تواند از بیرون آمدن بول و غائط خودداری كند، می‌شود به او اقتدا كرد. و نیز زنی كه مستحاضه نیست می‌تواند به زن مستحاضه اقتدا نماید.
مسأله 1468- بنابر احتیاط واجب كسی كه مرض خوره یا پیسی دارد، نباید امام جماعت شود.