مسأله 750- موقعی انسان می‌تواند مشغول نماز شود كه یقین كند وقت داخل شده است، یا دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند.
مسأله 751- اگر به واسطۀ ابر، یا غبار، یا نابینایی، و یا بودن در زندان، نتواند در اوّلِ وقتِ نماز به داخل شدن وقت یقین كند، چنانچه گمان داشته باشد كه وقت داخل شده، می‌تواند مشغول نماز شود، ولی احتیاط مستحب آن است كه نماز را تأخیر بیندازد تا یقین كند وقت داخل شده است.
مسأله 752- اگر دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند، یا انسان یقین كند كه وقت نماز شده و مشغول نماز شود و در بین نماز بفهمد كه هنوز وقت داخل نشده است، نماز او باطل است؛ و همچنین اگر بعد از نماز بفهمد كه تمام نماز را پیش از وقت خوانده، ولی اگر در بین نماز بفهمد وقت داخل شده، یا بعد از نماز بفهمد كه در بین نماز وقت داخل شده، نماز او صحیح است.
مسأله 753- اگر انسان ملتفت نباشد كه باید با یقینِ به داخل شدن وقت مشغول نماز شود، چنانچه بعد از نماز بفهمد كه تمام نماز را در وقت خوانده، نماز او صحیح است، و اگر بفهمد تمام نماز را پیش از وقت خوانده، یا نفهمد كه در وقت خوانده یا پیش از وقت، نمازش باطل است، بلكه اگر بعد از نماز بفهمد كه در بین نماز وقت داخل شده است، احتیاط واجب آن است كه دوباره آن نماز را بخواند.
مسأله 754- اگر یقین كند وقت داخل شده و مشغول نماز شود و در بین نماز شك كند كه وقت داخل شده یا نه ، نماز او باطل است، ولی اگر در بین نماز یقین داشته باشد كه وقت شده و شك كند كه آنچه از نماز خوانده در وقت بوده یا نه، نمازش صحیح است.
مسأله 755- اگر وقت نماز به قدری تنگ است كه به واسطۀ به جا آوردنِ بعضی از كارهای مستحب نماز، مقداری از آن بعد از وقت خوانده می‌شود، باید آن مستحب را به جا نیاورد، مثلاً اگر به واسطۀ خواندن قُنوت مقداری از نماز بعد از وقت خوانده می‌شود، باید قنوت را نخواند.
مسأله 756- كسی كه به اندازۀ خواندن یك ركعت نماز وقت دارد، باید نماز را به نیت ادا بخواند، ولی نباید عمداً نماز را تا این وقت تأخیر بیندازد.
مسأله 757- كسی كه مسافر نیست، اگر تا مغرب به اندازۀ خواندن پنج ركعت نماز وقت دارد، باید نماز ظهر و عصر هر دو را بخواند و اگر كمتر وقت دارد، باید فقط نماز عصر را بخواند و بعداً نماز ظهر را قضا كند؛ و همچنین اگر تا نصف شب به اندازۀ خواندن پنج ركعت نماز وقت دارد، باید نماز مغرب و عشا را بخواند، و اگر كمتر وقت دارد، باید فقط عشا را بخواند و بعداً مغرب را قضا نماید.
مسأله 758- كسی كه مسافر است، اگر تا مغرب به اندازۀ خواندن سه ركعت نماز وقت دارد، باید نماز ظهر و عصر را بخواند، و اگر كمتر وقت دارد باید فقط عصر را بخواند و بعداً نماز ظهر را قضا كند؛ و اگر تا نصف شب به اندازۀ خواندن چهار ركعت نماز وقت دارد، باید نماز مغرب و عشا را بخواند، و اگر كمتر وقت دارد، باید فقط عشا را بخواند و بعداً مغرب را قضا نماید، و چنانچه بعد از خواندن عشا، معلوم شود كه به مقدار یك ركعت یا بیشتر وقت به نصف شب مانده است، باید فوراً نماز مغرب را به نیت ادا به جا آورد.
مسأله 759- مستحب است انسان نماز را در اوّل وقت آن بخواند، و راجع به آن خیلی سفارش شده است، و هرچه به اوّل وقت نزدیكتر باشد بهتر است، مگر آن كه تأخیر آن از جهتی بهتر باشد، مثلاً صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند.
مسأله 760- هرگاه انسان عذری دارد كه اگر بخواهد در اوّل وقت نماز بخواند، ناچار است مثلاً با تیمّم یا با لباس نجس نماز بخواند، چنانچه بداند عذر او تا آخر وقت باقی است، می‌تواند در اوّل وقت نماز بخواند، ولی اگر احتمال بدهد كه عذر او از بین می‌رود، باید صبر كند تا عذرش برطرف شود، و چنانچه عذر او برطرف نشد، در آخر وقت نماز بخواند، و لازم نیست به قدری صبر كند كه فقط بتواند كارهای واجب نماز را انجام دهد، بلكه اگر برای مستحبات نماز ـ مانند اذان و اقامه و قنوت ـ هم وقت دارد، می‌تواند تیمّم كند و نماز را با آن مستحبات به جا آورد.
مسأله 761- كسی كه مسائل نماز و شكیات و سهویات را نمی‌داند و احتمال می‌دهد كه یكی از این‌ها در نماز پیش آید، باید برای یاد گرفتن این‌ها نماز را از اوّل وقت تأخیر بیندازد، ولی اگر اطمینان دارد كه نماز را به طور صحیح تمام می‌كند، می‌تواند در اوّل وقت مشغول نماز شود، پس اگر در نماز مسأله‌ای كه حكم آن را نمی‌داند پیش نیاید، نماز او صحیح است، و اگر مسأله‌ای كه حكم آن را نمی‌داند پیش آید، جایز است به یكی از دو طرفی كه احتمال می‌دهد، عمل نماید و نماز را تمام كند، ولی بعد از نماز باید مسأله را بپرسد كه اگر نمازش باطل بوده، دوباره بخواند، و اگر صحیح هم بوده بنابراحتیاط واجب دوباره به جا آورد.
مسأله 762- اگر وقت نماز وسعت دارد و طلبكار هم طلب خود را مطالبه می‌كند، در صورتی كه ممكن است، باید اوّل قرض خود را بدهد بعد نماز بخواند. و همچنین است اگر كار واجب دیگری كه باید فوراً آن را به جا آورد پیش آمد كند، مثلاً ببیند مسجد نجس است كه باید اوّل مسجد را تطهیر كند بعد نماز بخواند، و چنانچه اوّل نماز بخواند معصیت كرده، ولی نماز او صحیح است.
نمازهایی كه باید به ترتیب خوانده شود
مسأله 763- انسان باید نماز عصر را بعد از نماز ظهر، و نماز عشا را بعد از نماز مغرب بخواند، و اگر عمداً نماز عصر را پیش از نماز ظهر، و نماز عشا را پیش از نماز مغرب بخواند، باطل است.
مسأله 764- اگر به نیت نماز ظهر مشغول نماز شود و در بین نماز یادش بیاید كه نماز ظهر را خوانده است، نمی‌تواند نیت را به نماز عصر برگرداند، بلكه باید نماز را بشكند و نماز عصر را بخواند، و همین طور است در نماز مغرب و عشا.
مسأله 765- اگر در بین نماز عصر یقین كند كه نماز ظهر را نخوانده است و نیت را به نماز ظهر برگرداند، چنانچه یادش بیاید كه نماز ظهر را خوانده بوده، بنابر احتیاط واجب باید نیت را به نماز عصر برگرداند، و بعد از تمام كردن نماز دوباره نماز عصر را بخواند.
مسأله 766- اگر در بین نماز عصر شك كند كه نماز ظهر را خوانده یا نه، باید نیت را به نماز ظهر برگرداند، ولی اگر وقت به قدری كم است كه بعد از تمام شدنِ نماز، مغرب می‌شود، باید به نیت نماز عصر نماز را تمام كند.
مسأله 767- اگر در نماز عشا پیش از ركوع ركعت چهارم شك كند كه نماز مغرب را خوانده یا نه، چنانچه وقت به قدری كم است كه بعد از تمام شدن نماز نصف شب می‌شود، باید به نیت عشا نماز را تمام كند، و اگر بیشتر وقت دارد، باید نیت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را سه ركعتی تمام كند، بعد نماز عشا را بخواند.
مسأله 768- اگر در نماز عشا بعد از رسیدن به ركوع ركعت چهارم شك كند كه نماز مغرب را خوانده یا نه، باید نماز را تمام كند بعد نماز مغرب را بخواند.
مسأله 769- اگر انسان نمازی را كه خوانده احتیاطاً دوباره بخواند و در بین نماز یادش بیاید، نمازی را كه باید پیش از آن بخواند نخوانده است، نمی‌تواند نیت را به آن نماز برگرداند، مثلاً موقعی كه نماز عصر را احتیاطاً می‌خواند، اگر یادش بیاید نماز ظهر را نخوانده است، نمی‌تواند نیت را به نماز ظهر برگرداند.
مسأله 770- برگرداندن نیت از نماز قضا به نماز ادا، و از نماز مستحب به نماز واجب جایز نیست.
مسأله 771- اگر وقت نماز ادا وسعت داشته باشد، انسان می‌توانددر بین نماز نیت را به نماز قضا برگرداند، ولی باید برگرداندن نیت به نماز قضا ممكن باشد، مثلاً اگر مشغول نماز ظهر است، در صورتی می‌تواند نیت را به قضای صبح برگرداند كه داخل ركعت سوم نشده باشد.