تهيه و تنظيم: عسگر سپهوند
پيش از اينكه كتابخانه مسجد اعظم به امر مرجع عظيمالشان جهان اسلام، حضرت آيتاللهالعظمى بروجردىعليهم السلام تاسيس شود سه كتابخانه مهم در قم فعال بودهاند.
كتابخانه مدرسه فيضيه، كتابخانه آستانه مقدسه حضرت معصومهعليها السلام و كتابخانه مدرسه حجتيه.
در اين نوشتار به معرفى اجمالى اين سه كتابخانه مىپردازيم.
كتابخانه مدرسه فيضيه
كتابخانه مدرسه فيضيه اولين كتابخانهاى است كه پس از تاسيس حوزه علميه قم به دستبا كفايت مؤسس حوزه، مرحوم آيتاللهالعظمى حائرى يزدىقدس سره در سال 1349 قمرى برابر با 1309 شمسى تاسيس شد. مؤسس بزرگوار، به اين كتابخانه اهتمام خاصى داشتند و نسبتبه تامين كتابهاى ارزنده و علمى و ساير لوازم آن مستقيما اقدام مىفرمودند.
در زمان زعامت مرحوم آيتالله العظمى بروجردىقدس سره همزمان با ساختمان مسجد اعظم، سالنى به امر مبارك آن زعيم بزرگوار ساخته و به كتابخانه ملحق گرديد. معظمله نظر به عنايتى كه به كتابخانه داشتند پس از وفات سرپرستسابق كتابخانه مرحوم آيتالله صاحبالدارى، مرحوم آيتالله حاج آقامجتبى عراقىرحمه الله را سرپرست كتابخانه كردند و نسبتبه هزينههاى لازم و توسعه كتابخانه مستقيما مساعدت مىفرمودند.
بعد از مرحوم آيتالله العظمى بروجردى، حضرت آيتاللهالعظمى امام خمينىقدس سره و مرحوم آيتالله العظمى گلپايگانىرحمه الله به مدرسه فيضيه و اين كتابخانه عنايت ويژهاى داشتند و هميشه از رهنمودهاى لازم آن دو بزرگوار استفاده مىشد. مرحوم آيتالله العظمى گلپايگانىرحمه الله سالن دوم كتابخانه را ساختند و سالن زير آن اكنون به نام مدرس امامقدس سره معروف است.
در عهد اين دو مرجع بزرگ، كتابخانه از نظر كيفى و كمى توسعه يافته و توسط مرحوم امامقدس سره كتابهاى مورد نياز براى كتابخانه خريدارى و وقف گرديده است. بعد از پيروزى انقلاب حضرت امام شخصا از كتابخانه ديدن كردند و مدتى سالن كتابخانه، محل برخى از ديدارهاى خصوصى آن بزرگوار بود.
بعد از رحلت جانگداز امام رحمه الله در اولين سفرى كه مقام معظم رهبرى حضرت آيتالله خامنهاى – مدظله العالى – به قم داشتند، فرمودند مايلند در يك وقتخاصى از كتابخانه ديدار داشته باشند.در اين ديدار ملاحظه فرمودند كه اين كتابخانه با داشتن كتابهاى نفيس و قيمتى و سوابق درخشان آن، از نظر مكان در شرايط خوبى نيست، و ساختمان آن، گنجايش كتابهاى موجود را ندارد. با پيشنهاد حضرت آيةالله العظمى فاضل لنكرانى – مدظله العالى – بنا شد دو باب منزل قديمى كه در ضلع شرقى مدرسه فيضيه قرار داشتند، خريدارى و كتابخانهاى درخور شان مدرسه فيضيه و حوزه علميه در آن ساخته شود. بحمدالله اين توفيق حاصل شد و اين فكر و پيشنهاد تحقق يافت و در زمينى به مساحتحدود يك هزار و سيصد متر مربع كتابخانه جديد مدرسه فيضيه در پنج طبقه (با هزينه مقام معظم رهبرى مدظلهالعالى) ساخته شد كه بهزودى به بهرهبردارى خواهد رسيد. انشاالله .
تعداد كتب كتابخانه
كتابخانه فيضيه حدود يك صدوبيست هزار جلد كتب چاپى و دو هزار و پانصد جلد كتاب خطى نفيس دارد كه بعضى نسخ آن منحصر به فرد است. بيشتر كتابها توسط علما و بزرگان حوزه به اين كتابخانه اهدا شده است.
فهرست نسخ خطى
ابتدا فهرستبخشى از كتب چاپى و حدود 350 نسخه خطى توسط مرحوم آيتالله حاج آقا مجتبى عراقى تهيه و در دو جلد چاپ شد و سپس فهرست دو هزار و دويست نسخه خطى كتابخانه توسط آيةالله استادى نگاشته و در دو مجلد چاپ شده است.
ساختمان جديد
در ساختمان جديد كتابخانه سه سالن مطالعه براى برادران و خواهران و يك سالن براى محققان در نظر گرفته شده و يك طبقه هم براى نگهدارى كتب خطى و نفيس ساخته شده است. الحمدلله والمنة كتابخانه جديد داراى امكانات خوب و مطابق با سيستم كتابخانههاى استاندارد جهان است.
مقام معظم رهبرى به اين كتابخانه توجه و اهتمام خاصى دارند و بارها مىفرمايند:
من به اين كتابخانه خيلى علاقه دارم، زيرا بيشتر علماى گذشته و حال كه همه از اعاظم هم بوداند، بيشتر اوقات خوب عمرشان را در اين كتابخانه سپرى نمودهاند.
چون مؤسس كتابخانه مرحوم آيتاللهالعظمى حائرىقدس سره بودهاند، فرمودند كتابخانه جديد هم به نام آن مرحوم (آيتالله حائرى) نامگذارى شود. اميد است در سال تحصيلى جارى اين كتابخانه عظيم به بهرهبردارى برسد.
ساعات خدمات رسانى
در وضعيت فعلى، كتابخانه در سه نوبت صبح و عصر و شب، فعاليت دارد و حدود يك هزار و سيصد نفر روزانه مراجعه كننده دارد.
تهيه هزينه
هزينه كتابخانه از بدو تاسيس از طرف مراجع عظام تقليد – دامتبركاتهم – تامين مىشده، بعد از پيروزى انقلاب اسلامى هم از طرف حضرت امام و آيتالله العظمى گلپايگانى – قدس الله اسرارهما – و بعد از آن دو بزرگوار، از طرف مقام معظم رهبرى و ديگر مراجع عظام تقليد – ادام الله اظلالهم – تامين مىگردد.
اميد است اين گنجينه عظيم علمى، در مركز ثقل حوزه (مدرسه فيضيه) همانند گذشته خود مورد توجه و استفاده علما، فضلا، طلاب و همه دانش پژوهان متعهد و متدين قرار بگيرد.
از اين فرصت استفاده كرده و از محضر مراجع عظام و علماى اعلام، همه صاحبان انديشه و قلم و فرهيختگان حوزه و دانشگاه درخواست مىشود، آثار علمى و قلمى خود را به اين كتابخانه اهدا نمايند و حوزه را در تقويت اين مجموعه علمى و فرهنگى يارى كنند.